спяша́цца несов.
1. спеши́ть, торопи́ться;
с. на цягні́к — спеши́ть (торопи́ться) на по́езд;
яна́ не ~ша́лася ўвахо́дзіць у дом — она́ не спеши́ла (не торопи́лась) входи́ть в дом;
2. (о часах) спеши́ть; уходи́ть вперёд;
гадзі́ннік ~ша́ецца — часы́ спеша́т (ухо́дят вперёд)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
тады, у той час, у тыя часы, па тым часе, пад той час, на той час, той раз, таго дня
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
со́лнечный прям., перен. со́нечны;
со́лнечная систе́ма астр. Со́нечная сістэ́ма;
со́лнечный день со́нечны дзень;
со́лнечное настрое́ние со́нечны настро́й;
со́лнечная ко́мната со́нечны пако́й;
со́лнечная сторона́ со́нечны бок;
со́лнечные часы́ со́нечны гадзі́ннік;
со́лнечный уда́р мед. со́нечны ўдар;
со́лнечное сплете́ние анат. со́нечнае спляце́нне.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
anxious
[ˈæŋkʃəs]
adj.
1) неспако́йны, трыво́жны
anxious times — неспако́йныя часы́
to be/feel anxious about someone — непако́іцца за каго́, трэ́сьціся над кім
2) нецярплі́вы
He is anxious for her news — Яму́ ве́льмі хо́чацца атрыма́ць ад яе ве́стку́
3) стара́нны, по́ўны жада́ньня
She was anxious to please her mother — Яна́ стара́лася дагадзі́ць сваёй ма́ці
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Пік 1 ’хутка што-небудзь выкінуць, выставіць на від’; у выразе: пік яму ў нос яго ж дабром’ (Нас.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне. Да пікаць 1 (гл.).
Пік 2 ’смала, вар’, пі́ка ’бітум, вараная смала’ (Ян., ТС). З н.-ням. Pick ’смала’, якое, як і англ.-сакс. pic, англ. pitch, з лац. pix ’смала’, калькі са ст.-грэч. πίσσα, атычн. πίττα ’тс’ < *piki̯a.
Пік 3 ’касцявы мозг (ТС). Усечаная форма лексемы шпік ’тс’ (гл.).
Пік 4: гадзіны пік ’час вышэйшага напружання ў рабоце транспарту, электрастанцыі і пад.’ (ТСБМ). З рус. часы пик, якое з’яўляецца паўкалькай англа-амерыканск. peak hours ’тс’ (Кіпарскі, ВЯ, 1956, 5, 136).
Пік 5 ’спічастая вяршыня гары’ (ТСБМ). Праз рус. мову (Крукоўскі, Уплыў, 86) з франц. pic ’тс’ (Мацэнаўэр, LF, 12, 340; Фасмер, 3, 260).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
back4 [bæk] adv.
1. зза́ду;
Keep back! Не падыходзь!/Не набліжайся!
2. наза́д;
back and forth уза́д і ўпе́рад;
there and back туды́ і наза́д;
be/get back home
1) вярну́цца даха́ты/дамо́ў
2) вярну́цца на радзі́му;
look back агля́двацца;
step back зрабі́ць крок наза́д
3. (таму́) наза́д;
an hour or so back каля́ гадзі́ны таму́;
far back in ancient times даўны́м-даўно́, у старажы́тныя часы́
4. (паказвае на дзеянне ў адказ) answer back пярэ́чыць;
pay back адда́ць доўг; адплаці́ць; вярну́ць гро́шы;
talk back агрыза́цца
♦
hold back the tears стры́мліваць слёзы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
да́ўнасць, ‑і, ж.
1. Аддаленасць у мінулае да моманту ўзнікнення, завяршэння чаго‑н. Падзеі немалой даўнасці. □ Копаць на сценах была стогадовай даўнасці. Гамолка. // Разм. Даўнія часы, старадаўнасць. У даўнасці тут лясы былі непраходныя, а на гэтым месцы, дзе коні пасуцца, — балота гнілое і называлася яно Камарыным. Лупсякоў.
2. Працягласць існавання чаго‑н. Гісторыя нашай дзіцячай літаратуры мае ўсяго толькі паўвекавую даўнасць. Пшыркоў.
3. Пэўны тэрмін, на працягу якога могуць быць заяўлены якія‑н. патрабаванні або па сканчэнні якога траціцца ці набываецца якое‑н. права. Суд не ўзяўся за справы, спасылаючыся на хісткія доказы і на даўнасць часу некаторых фактаў. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заўсёды, заўжды, увесь час, ва ўсе часы, вечна, век, веквечна, векавечна, век векам; усцяж (абл.) □ кожны раз, усякі раз, калі ні глянь
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Прыго́н перан. ’грамадскі лад, заснаваны на прыгонным праве; прыгонніцтва; дармавая прымусовая праца сялян на памешчыка ў часы прыгоннага права; паншчына; збор працаўнікоў, якіх прыгналі на паншчыну’ (Мік., Мядзв., Др.-Падб., Нас., Гарэц., Ласт., Байк. і Некр., Касп., ТСБМ, ЛА, 3), прыго́н, пріго́н ’прыгон, паншчына’ (клім., Бяльк.), прыго́н, прыгуо́н ’тс’ (Сл. ПЗБ), прыго́ншчына ’прыгонніцтва’ (Нік. Очерки), прыго́ннік ’прыгонны селянін; працаўнік, якога прыгналі на паншчыну; працаўнік, якога нанялі на пэўны тэрмін працаваць 2–3 дні ў тыдзень’ (Нас., Ласт., Байк. і Некр., Касп.), прыго́нка, прыго́нніца ’прыгонная сялянка; працаўніца, якую прыгналі на паншчыну’ (Нас.); параўн. з процілеглымі значэннямі: прыго́ннік ’памешчык, які карыстаўся прыгонным правам, меў прыгонных сялян; рэакцыянер’ (ТСБМ), прыго́ншчык ’той, хто прыганяе або назірае за працай на паншчыне, падганяе да працы’ (Нас., Байк. і Некр.). Ст.-бел. пригнати, пригоняти, пригнатися, пригонатаи ’наглядчык’ (Сл. Скарыны). Да прыганя́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адста́ць сов., в разн. знач. отста́ть; (отпасть, отделиться — ещё) отвали́ться;
адзі́н веласіпеды́ст ~та́ў на паўкіламе́тра — оди́н велосипеди́ст отста́л на полкиломе́тра;
ву́чань ~та́ў у вучо́бе — учени́к отста́л в учёбе;
гадзі́ннік ~тае́ — часы́ отстаю́т;
~та́нь ад мяне́ — отста́нь от меня́;
падно́сак ~та́ў — подмётка отста́ла (отвали́лась)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)