Маса́т ’кавалак сталі для выкрэшвання іскры’ (паўн.-усх., КЭС). Укр. гуц. муса́к ’кавалак наточанай сталі, якім касец выраўнівае лязо касы’. Праз тур. masat ’тачыла для вастрэння нажоў’ з араб. mishad ’тс’ (Міклашыч, Türk. El. Nachtr., 2, 81; БЕР, 3, 677; Брукнер, 349).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тухвя́к ‘сяннік, матрац’ (Нас., Байк. і Некр.). З рус. тюфя́к ‘тс’, якое, як і цюхля́к ‘тс’ (мазыр., ГЧ), з цюркіх моў, параўн. тат. tüšäk ‘пярына, матрац’, крым.-тат., караімск., чагат. töšäk, тур. düšäk ‘тс’ < цюрк. tösä‑ ‘рассцілаць, масціць’ (Фасмер, 4, 138; Анікін, 578).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ае́р
(тур. agyr)
травяністая расліна сям. ароннікавых з доўгім мечападобным лісцем і тоўстым паўзучым карэнішчам, пашыраная ва ўмераных і субтрапічных зонах па берагах вадаёмаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
альмандзі́н
(ад тур. Alabanda = назва горада ў Малой Азіі)
мінерал класа сілікатаў, каштоўны камень чырвонага, бура-чырвонага або чырвона-фіялетавага колеру; разнавіднасць гранату2.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ка́дый
(кр.-тат., тур. kadi, ад ар. qadi)
суддзя ў мусульман, які разглядае справы на аснове мусульманскага права (шарыяту) і мясцовага звычаёвага права (адатý).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
яныча́р
(тур. yeničeri = новае войска)
1) салдат рэгулярнай прывілеяванай пяхоты ў султанскай Турцыі (да 1826 г.);
2) перан. узброены ахоўнік дэспатычнай улады, карнік, кат.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Басалы́га ’басяк’ (Арх. Бяльк., слонім.). Параўн. рус. дыял. басалы́га ’ветраны, легкадумны чалавек, балаболка і г. д.’ Можна меркаваць пра сувязь з басала́й (гл.); тады «экспрэсіўны» суфікс ‑ыга? Але параўн. і польск. basałyk ’пуга; басяк’; basałyga ’тс’. Форму basałyga (экспрэсіўную!) Брукнер (17) лічыць вытворнай ад basałyk. Выходзіць, не выключаецца магчымасць і сувязі з ст.-бел. басалык ’пуга’, рус. басалы́к, укр. басалик (з XVII ст.), польск. basałyk, запазычанымі з цюрк. моў. Фасмер, ZfslPh, 16, 68; Фасмер (1, 130) тлумачыць іх з тур., тат. bašakly. Але ёсць і тур. форма basalik, basilik! Невядома, якую ролю пры запазычанні іграла тут польск. мова (Булыка, Запазыч., 38: праз польск. basałyk).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ко́зка 1 ’трыножак’, ’сажань’ (Мат. Гом.). Гл. казан.
◎ Ко́зка 2 ’бакас’ (Мат. Гом.). Параўн. укр. козарка ’від дзікай гусі’, рус. казара, казарка ’тс’. Магчыма, цюркскага паходжання (тур. kaz ’гусь’) (Булахоўскі, 3, 238). Параўн. ЕСУМ, 2, 340.
◎ Ко́зка 3 ’грыб саркадон чарапічны’ (ТС). Гл. каза 6.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Му́лец, му́ліц ’ручка касы’ (віц., ДАБМ, к. 260; Касп.), му́ліца, мулі́ца ’тс’ (мядз., вілей., ДАБМ, к. 260; мядз., Нар. сл.), ’ручка сахі’ (Дзміт.; мазыр., рэч., Смул.), ’мыліца, кастыль’ (тур., Выг. дыс., ТС). Да му́ліць (гл.). Аб суфіксах гл. Сцяцко, Афікс. наз., 39 і 44.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
атама́нка
(фр. ottomane, ад тур. Othman = імя султана, заснавальніка Асманскай імперыі)
шырокая мяккая канапа з трыма здымнымі падушкамі замест спінкі і з валікамі па краях.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)