нерухо́мы, ‑ая, ‑ае.
1. Які не рухаецца, застаецца ўвесь час на адным месцы. Нерухомы блок. □ Над нізінай нерухомы Звіс, як дым, туман. Колас.
2. перан. Які не змяняе свайго выразу. Нерухомым позіркам .. [Міколка] углядаўся ў блакітнае неба. Лынькоў.
3. Які складаецца з зямельнага ўчастка, будынка (пра маёмасць). Нерухомая маёмасць. / у знач. наз. нерухо́мае, ‑ага, н. [Маханько:] — Раз.. [калгаснік] гаспадар нашых тысяч гектараў, гаспадар усяго нашага, як кажуць, рухомага і нерухомага, то ён ночы не даспіць, а падумае, што куды зручней павярнуць, як што лепш зрабіць. Кулакоўскі.
4. У граматыцы — які не мяняе свайго месца (пра націск).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
панаклада́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што і чаго.
1. Накласці на што‑н. або куды‑н. вялікую колькасць чаго‑н. Панакладаць дроў на машыны. □ Панакладалі вазы [сена] — ладныя, шырокія — і пакуль паўціскалі ды абхарошвалі, і ноч надышла. Скрыган.
2. Аблажыць каго‑н. вялікай колькасцю якіх‑н. падаткаў або аблажыць якімі‑н. падаткамі ўсіх, многіх. [Ганна Кухарава:] Усе багатыры злуюць .. Нібыта гэта праз вас і развёрсткі панакладалі больш на іх. Крапіва.
3. Накласці, раскласці што‑н. у многіх месцах. Боганчык засіпеў, гледзячы на дарогу ў туман: — На-шы... І агнёў панакладалі, чакаючы... Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па́рнасць 1, ‑і, ж.
Уласцівасць парнага 1 (у 3 знач.).
па́рнасць 2, ‑і, ж.
Гарачае, насычанае выпарэннямі, вільгаццю паветра; вільготная цеплыня. А сонца жарыць, млеюць далі, І парнасць землю абняла. Колас. Сонца, пераваліўшыся за поўдзень, здавалася, шпарчэй пачало апускацца над лесам, але парнасць стаяла нясцерпная. Пташнікаў. Печ пагрэлася, па хаце пайшла парнасць. Чорны. // Выпарэнні, туман. Бліскацела іржавая балотная вада, над якою застыла парнасць. Пестрак. Цёплая парнасць падымалася ад возера, ад зямлі. Чарнышэвіч. Павітаўшыся, і госць і гаспадар прыселі на бервяне, прыгрэтым не так сонцам, як земляной парнасцю. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сіне́ча, ‑ы, ж.
Сіні колер чаго‑н. [Сцяпан] ласкава ўсміхаўся.. [дзецям], падміргваў, і густая сінеча яго журботных вачэй паступова пакарыла іх. Ракітны. Тым дзіўна, хто прыйдзе аднекуль: Лён сіні ў палях да пляча, Сінеча ў азёрах і рэках, І вечна — ў дзявочых вачах. Калачынскі. // Сіняя прастора, сіняя паверхня (пра мора, неба, паветра). Мая зорка яшчэ недзе іскрыцца ў бяздоннай сінечы. Бажко. // Сіні туман, смуга. Поле зацягнулася мутнаю сінечаю. Грахоўскі. Я люблю гэтыя прасторы, люблю неаглядныя, ружова-сінія далі іх, .. дзе маўклівая далечыня, атуліўшыся танюсенькаю наміткаю сінечы, думае нейкую адвечную сваю думку. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фе́рма 1, ‑ы, ж.
1. Гаспадарчае прадпрыемства ў калгасе (саўгасе), якое займаецца той ці іншай галіной жывёлагадоўлі. Малочная ферма. Жывёлагадоўчая ферма. □ Маці Міхасёва, Ганна Навумаўна, працавала на ферме даяркай. Якімовіч. Жывёла наша будзе зімаваць на самай лепшай у раёне ферме. Гілевіч.
2. У капіталістычных краінах — прыватнае сельскагаспадарчае прадпрыемства, заснаванае на ўласнай або арандаванай зямлі. Хутка туман пачаў рассейвацца, і тады насустрач машынам выплывалі будынкі, фермы бюргераў. Шамякін.
[Фр. ferme.]
фе́рма 2, ‑ы, ж.
Спец. Збудаванне, канструкцыя са злучаных між сабой металічных ці драўляных брусоў. Былі мініраваны абедзве фермы маста і асноўны сярэдні бык. Краўчанка.
[Фр. ferme.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кла́сціся, кладу́ся, кладзе́шся, кладзе́цца; кладзёмся, кладзяце́ся, кладу́цца; кла́ўся, кла́лася; кладзі́ся; незак.
1. Прымаць ляжачае становішча.
К. на ложак.
2. Укладвацца, размяшчацца для сну, адпачынку.
К. адпачыць.
3. Адпраўляцца на лячэнне.
К. ў шпіталь.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрываць, засцілаць сабою што-н., распаўсюджваючыся па паверхні.
Туман клаўся ў нізіне.
Снег кладзецца на палі.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Браць які-н. напрамак (пра самалёт, карабель).
6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Добра падавацца кладцы.
Цэгла добра кладзецца ў сцяну.
7. перан. Свабодна, лёгка выкладацца, выказвацца (пра думкі, словы і пад.).
Фразы лёгка кладуцца на паперу.
8. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан., на каго-што. Станавіцца чыім-н. доўгам, абавязкам, заняткам і пад.
Цяпер усе клопаты па гаспадарцы кладуцца на матчыны плечы.
|| зак. пакла́сціся, 1 і 2 ас. не ўжыв., -кладзе́цца (да 1—4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
паўзці́, -зу́, -зе́ш, -зе́; -зём, -зяце́, -зу́ць; по́ўз, паўзла́, -ло́; -зі́; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перамяшчацца па паверхні ўсім целам (пра паўзуноў) ці на ножках (пра насякомых).
Жук паўзе.
Павук паўзе па сцяне.
Туман паўзе па нізіне (перан.).
2. Пра чалавека: перамяшчацца, прыпадаючы тулавам да паверхні і перабіраючы па ёй рукамі і нагамі.
Байцы паўзлі на жыватах.
Дзіця паўзе па падлозе.
3. Ісці, перамяшчацца вельмі павольна (разм.).
Цягнік паўзе.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Расці, прылягаючы да паверхні, чапляючыся за яе.
Па ствале дрэва поўз плюшч.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Апаўзаць, асыпацца.
Грунт паўзе.
6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра паўвадкую масу: цячы, выцякаць адкуль-н. (разм.).
Цеста паўзе з дзяжы.
7. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Распаўсюджвацца, перадавацца (разм.).
Чуткі паўзлі ва ўсе бакі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ле́гчы
1. sich légen, sich hínlegen;
2. (легчы спаць) sich schláfen légen, zu [ins] Bett géhen*, schláfen géhen*;
3. перан (апусціцца) sich légen, sich sénken, fállen* vi (s);
тума́н лёг на по́ле der Nébel sénkte sich auf das Feld;
ле́гчы ў дрэйф марск béidrehen vi;
ле́гчы ў асно́ву zu Grúnde gelégt wérden (чаго-н D)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
разысці́ся сов., в разн. знач. разойти́сь; (в разных направлениях — ещё) разбрести́сь; (об опухоли — ещё) рассоса́ться; (развеяться, исчезнуть — ещё) рассе́яться; (наполнить собой, своим запахом — ещё) распространи́ться;
каро́вы разышлі́ся па по́лі — коро́вы разошли́сь (разбрели́сь) по по́лю;
маршчы́ны на лбе разышлі́ся — морщи́ны на лбу разошли́сь;
гро́шы разышлі́ся — де́ньги разошли́сь;
пухлі́на разышла́ся — о́пухоль разошла́сь (рассоса́лась);
р. з жо́нкай — разойти́сь с жено́й;
р. ў по́глядах — разойти́сь во взгля́дах;
масні́чыны разышлі́ся — полови́цы разошли́сь;
дождж разышо́ўся — дождь разошёлся;
так разышо́ўся, што і суня́ць не́льга — так разошёлся, что и уня́ть нельзя́;
тума́н разышо́ўся — тума́н рассе́ялся;
◊ р. на ўсе за́стаўкі — разойти́сь вовсю́;
даро́гі разышлі́ся — пути́ (доро́ги) разошли́сь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
bujać
незак.
1. гушкаць; калыхаць;
2. лунаць; лятаць;
bujać po świecie — бадзяцца па свеце;
3. выдумляць; bujać kogo пускаць туман; замазваць вочы;
4. перан. лунаць; узносіцца (думкамі); фантазіраваць;
bujać w obłokach — лунаць у воблаках
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)