дынамо́метр, ‑а, м.

Прыбор для вымярэння велічыні сілы; сіламер. У самым цэху ля акна, на відным месцы, стаіць замыславаты апарат — дынамометр, а на ім час ад часу правяраюць пражу на моцнасць. «Полымя».

[Ад грэч. dynamis — сіла, metreō — мераць.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

аршы́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Старая мера даўжыні, роўная 71,12 см, якой карысталіся ў Беларусі, Расіі да ўвядзення метрычнай сістэмы.

2. Лінейка, планка такой даўжыні для мерання.

◊

Мераць на свой аршын — меркаваць пра што-н. са свайго пункту погляду, аднабакова (разм.).

Нібы (быццам) аршын праглынуў — пра чалавека, які стаіць або сядзіць ненатуральна прама (разм.).

Аршын з шапкаю — пра малога, невысокага чалавека (разм.).

|| прым. аршы́нны, -ая, -ае.

Пісаць аршыннымі літарамі (надта вялікімі; жарт.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

я́ма, -ы, мн. -ы, ям, ж.

1. Паглыбленне ў зямлі.

Выкапаць яму.

Памыйная я.

Паветраная я. (перан.: участак у паветры, дзе самалёт рэзка зніжаецца, нібыта правальваецца). Капаць яму каму-н. (перан.: рыхтаваць непрыемнасць).

2. Абсталяванае паглыбленае месца для захоўвання чаго-н. (спец.).

Хаваць бульбу ў яме.

Вугальная я. (на судне). Аркестравая я.

3. Упадзіна, нізіна (разм.).

Вёска стаіць у яме.

|| памянш. я́мка, -і, ДМ я́мцы, мн. -і, я́мак, ж. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

стая́ць

1. stéhen* vi, still stéhen*;

стая́ць на пасту́ вайск. Pósten [Wáche] stehen*;

стая́ць у чарзе́ Schlánge stehen*, ánstehen* vi;

стая́ць на кале́нях kni¦en [´kniən] vi;

2. (спыніцца) hálten* vi, ánhalten* vi, stéhen bléiben*;

вайск. стой! halt!, stéhen bléiben!;

стой! хто ідзе́? halt! wer da?;

стой! страля́ць бу́ду! stehen bléiben oder ich schíeße!;

3. (не дзейнічаць):

рабо́та стаі́ць die Árbeit ruht [steht still];

гадзі́ннік стаі́ць die Uhr steht;

4. (трываць – пра надвор’e) ánhalten* vi, dáuern vi;

стаі́ць маро́з der Frost hält an;

стаі́ць во́сень es ist Herbst;

5. вайск. (кватараваць) stehen* vi, liegen* vi;

стая́ць ла́герам lágern vi;

6. (пра транспарт) párken vi;

машы́на стаі́ць пе́рад до́мам das Áuto parkt vor dem Haus;

◊

стая́ць на сваі́м auf etw. (D) bestéhen* [behárren]; an séinem Stándpunkt fésthalten*, bei séiner Méinung bléiben*;

стая́ць за каго-н. für j-n sein, sich für j-n éinsetzen;

стая́ць гаро́й за каго-н., што-н. j-m [éiner Sáche] (D) únerschütterlich [félsenfest] ergében sein;

стая́ць у каго-н. над душо́й разм. j-m kéine Ruhe lássen*;

стая́ць на пара́дку дня auf der Tágesordnung stehen*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

АТАКСІ́Я

(ад грэч. ataxia беспарадак),

расстройства каардынацыі адвольнага руху (тэмпу, хуткасці, дакладнасці, суразмернасці) пры нармальнай сіле адпаведных мышцаў. Адрозніваюць атаксію статычную (парушэнне раўнавагі, калі чалавек стаіць або сядзіць), дынамічную (немагчымасць выконваць адвольныя рухі рукамі, нагамі) і статычна-дынамічную (хістанне пры хадзе, немагчымасць захаваць цэнтр цяжару пры раптоўным спыненні). У залежнасці ад лакалізацыі пашкоджання нерв. сістэмы атаксія бывае мазжачковая, вестыбулярная, коркавая, сенсітыўная. Атаксія можа ўзнікаць і пры істэрыі. Лячэнне залежыць ад прычыны ўзнікнення і ступені неўралгічнага расстройства.

т. 2, с. 65

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ВІНДСЁРФІНГ

(англ. wind-surfing),

разнавіднасць паруснага спорту, гонкі на спец. дошцы (сёрфер, даўж. 3,7 м, шыр. 0,65 м, вага 27 кт) з замацаванай на ёй мачтай (выш. 4,2 м) з парусам (пл. 5,2 м²). Спартсмен стаіць на дошцы, рукамі ўтрымліваючы мачту з парусам, якая свабодна паварочваецца. Зарадзіўся ў ЗША (1968). Дзейнічае (з 1973) Міжнар. асацыяцыя віндсёрфінга (ІВА), чэмпіянаты свету і Еўропы з 1973; спаборніцтвы праводзяцца паводле правіл парусных рэгат. На Беларусі развіваецца з 2-й пал. 1970-х г.

т. 4, с. 183

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

патрашча́ць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак.

Разм. Трашчаць некаторы час. — Са школы адразу ж — на цаліну, ураджай убіраць. Вярнуўся адтуль — гэтага казла сабе купіў. Патрашчаў ім, пакатаўся, а цяпер вось ён стаіць, чакае... Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

слабахара́ктарнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць слабахарактарнага; адсутнасць цвёрдага характару, моцнай волі. І вось Макар ідзе па вуліцы, скардзіцца некаму нябачнаму на непагадзь, лае на чым свет стаіць жонку і праклінае сябе за слабахарактарнасць. Васілёнак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

слабо́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.

Уст.

1. Памянш. да слабада (у 3 знач.).

2. Пасёлак каля горада; прыгарад. На другім канцы горада, каля гліністага яру, стаіць слабодка Ганчароўка. Багдановіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

удалячы́нь, прысл.

Тое, што і удалечыню. Дзед, дайшоўшы да Чырвонай рэчкі, заўсёды здымае шапку і нейкі час стаіць у задуменні, пазіраючы кудысьці ўдалячынь. Шуцько. І вецер стэпавы, крылаты Нясе іх [дзяўчат] спевы ўдалячынь... Броўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)