крэ́сла, -а, мн. -ы, -сел і -слаў, н.
1. Прадмет мэблі звычайна са спінкай, прызначаны для сядзення аднаго чалавека.
Драўлянае к.
Расставіць крэслы вакол стала.
2. Прадмет мэблі з мяккай абіўкай і ручкамі-падлакотнікамі.
Мяккае к.
К.-ложак.
3. перан. (звычайна з азначэннем). Месца работы, пасада (разм.).
Заняць міністэрскае к.
|| памянш. крэ́сельца, -а, мн. -ы, -аў, н. (да 1 і 2 знач.).
|| прым. крэ́сельны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ро́лік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Невялікае металічнае колца на ножцы стала, крэсла, ложка, раяля для зручнасці перасоўвання.
2. Фарфоравы ізалятар у выглядзе шпулькі для замацавання на ім шнура электраправодкі.
3. Вярчальная частка механізма ў выглядзе невялікага цыліндра, шпулькі (спец.).
4. Тое, што і рол (у 2 знач.).
5. мн. Род канькоў на колцах для катання на гладкай паверхні.
Катацца на роліках.
|| прым. ро́лікавы, -ая, -ае.
Р. падшыпнік.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адвалі́цца, -валю́ся, -ва́лішся, -ва́ліцца; зак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Аддзяліўшыся, адарваўшыся, упасці.
Кавалак тынку адваліўся.
2. Схіліць тулава назад; адкінуцца (разм.).
А. на спінку крэсла.
3. Наеўшыся, адсунуцца ад стала, пакінуць есці (разм.).
А. ад клёцак.
4. перан. Паменшаць (пра мароз, спёку і пад.).
Мароз адваліўся, і пайшоў снег.
5. перан. Знікнуць, прайсці (пра адчуванні, пачуцці).
Уся нуда адвалілася ад яго.
|| незак. адва́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прыно́жак ’дэталь у калаўроце, на якую наступаюць нагой, каб прывесці ў рух кола’ (Скарбы), мн. л. прыно́жкі ’планкі, якія злучаюць ніжнія часткі ножак стала’ (паст., Сл. ПЗБ). Суфіксальная лексікалізацыя словазлучэння пры назе́; параўн. аналагічнае, але з іншай семантыкай рус. дыял. прино́жка ’перакладзіна, якая змацоўвае стойкі ткацкага станка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пакружы́ць, ‑кружу, ‑кружыш, ‑кружыць; зак.
Кружыць некаторы час. [Андрэю] сапраўды стала неяк весела, бадзёра, хацелася нават падхапіць гэтага дружбака-хлапца ды пакружыць вакол сябе. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыгруката́ць, ‑качу, ‑кочаш, ‑коча; зак.
Разм. Прыбыць куды‑н. з грукатам, шумам. Прыгрукатала і стала, як укапаная, чырвоная пажарная машына, запрэжаная парай коней. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абязво́лець, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Страціць здольнасць валодаць сабою; стаць бязвольным. Калі Ціхану стала горш і ён абязволеў, Мальвіна перастала рагатаць і свавольнічаць. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
беспрадме́тны, ‑ая, ‑ае.
Які не мае пэўнай мэты, зместу. Аўтар не палічыўся з жыццёвай логікай фактаў, і алегорыя ў яго творы стала беспрадметнай. Казека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
буфе́тны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да буфета. Маці прыняла са стала сваю міску і лыжку і ўсё гэта паставіла ў буфетны столік. Кавалёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бясцэ́ннасць, ‑і, ж.
1. Тое, чаму няма цаны, высокая каштоўнасць чаго‑н. Бясцэннасць скарбаў сусветнай культуры.
2. Тое, што страціла сваю вартасць, стала малакаштоўным.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)