Cuilibet fatuo placet sua clava
Кожнаму дурню свой кій падабаецца.
Каждому дураку своя палка нравится.
бел. Кожны цыган сваю кабылу хваліць. Жаба сваё балота хваліць. Кожны стралец сваю стрэльбу хваліць. Усякі ліс свой хвост хваліць.
рус. Всяк/каждый кулик своё болото хвалит. Всякая лиса свой хвост хвалит. Всякий цыган свою кобылу хвалит. Каждая Алёнка хвалит свою бурёнку. Всякая сосна своему бору шумит. Каждый мастер сам себе дивится. Каждый поп хва лит своих святых. Всяк своё хвалит. Всякая хохуля сама себя не похулит. Всякая жаба сама себя хвалит.
фр. A chaque oiseau son nid est beau (Для каждой птицы своё гнездо прекрасное).
англ. Every bird likes its own nest (Каждая птица любит своё гнездо).
нем. Jeder Bär brummt nach seiner Höhle (Всякий медведь рычит о своей берлоге).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Laeditur urbanus, non claudicat inde Romanus
Пакалечыў сабе нагу Урбан, але не кульгае з-за гэтага Раман.
Повредил себе ногу Урбан, но не хромает из-за этого Роман.
бел. Чужая болька не баліць. Што дразду па чужому гнязду. На чужой шкуры і вала спёк бы, а на сваёй ‒ і камара не заб’е.
рус. За чужою щекою зуб не болит. Чужая болячка в боку не сидит. По чужой шкуре не больно. Чужое горе не болит. Чужая слеза ‒ вода/что с гуся вода. Чужая беда ‒ людям смех.
фр. Mal d’autrui n’est que songe (Чужая беда ‒ только сон).
англ. He jests at scars that never felt a wound (Указывает на шрамы тот, у кого не было ран).
нем. Fremder Schmerz geht nicht ans Herz (Чужая боль не доходит до сердца).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ГАЛЬФСТРЫ́М
(Gulf Stream),
сістэма цёплых цячэнняў у паўн. ч. Атлантычнага ак. Цягнецца на 10 тыс. км ад п-ва Фларыда да Вял. Ньюфаўндлендскай банкі (уласна Гальфстрым) і далей да а-воў Шпіцберген і Новая Зямля (Паўночна-Атлантычнае цячэнне). Фарміруецца ў паўн. ч. Фларыдскага праліва як сцёкавае цячэнне Мексіканскага зал., рухаецца на Пн уздоўж узбярэжжа Паўн. Амерыкі, жывіцца водамі Паўн. Пасатнага і Гвіянскага цячэнняў. На Пд (у Фларыдскім прал.) Гальфстрым мае шыр. 75 км, таўшчыню патоку 700—800 м, скорасць да 10 км/гадз, т-ра вады на паверхні ад 24 да 28 °C, расход вады каля 25 млн. м³/с (у 20 разоў перавышае расход усіх рэк зямнога шара). У акіяне Гальфстрым злучаецца з Антыльскім цячэннем і на 38° паўн. ш. яго расход дасягае 82 млн. м³/с. Каля Вял. Ньюфаўндлендскай банкі шыр. 200 км, т-ра вады на паверхні ад 10 да 20 °C; скорасць да 4 км/гадз, каля берагоў Еўропы — 0,4—0,7 км/гадз. Сярэднегадавая салёнасць 36—36,4‰, макс. — 36,5‰ на глыб. 200 м. Да паўд. ускраіны Вял. Ньюфаўндлендскай банкі да Гальфстрыма падыходзіць з Пн халоднае Лабрадорскае цячэнне, на мяжы з якім адбываецца перамешванне і апусканне паверхневых вод. У сістэму Гальфстрыма ўваходзяць адгалінаванні Паўн.-Атлантычнага цячэння — Нарвежскае цячэнне, Ірмінгера цячэнне і Нардкапскае цячэнне. Гальфстрым аказвае значны ацяпляльны ўплыў на клімат, гідралагічныя і біял. ўмовы паўн. ч. Атлантычнага ак. і Паўн.-Ледавіты ак., а таксама на клімат Еўропы. Гальфстрым выяўлены ў 1513 ісп. экспедыцыяй пад камандаваннем Х.Понсе дэ Леона. У 1770-я г. Бенджамін Франклін нанёс напрамкі руху цячэння на геагр. карты. З 1966 Акіянаграфічнае ўпраўленне ВМС ЗША выдае штомесячную зводку па Гальфстрыму, у якой апісваецца яго стан у Паўн. Атлантыцы і фіз. якасці.
Літ.:
Толмазгин Д.М. Океан в движении. Л., 1976;
Дрейк Ч. и др. Океан сам по себе и для нас: Пер. с англ. М., 1982.
К.К.Кудло.
т. 4, с. 478
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
мно́га нареч.
1. в разн. знач. мно́го;
м. ве́даць — мно́го знать;
м. прасі́ць — мно́го проси́ть;
2. в знач. сказ. мно́го;
гэ́тага мне м. — э́того мне мно́го;
◊ ні м. ні ма́ла — ни мно́го ни ма́ло;
м. ду́маць пра сябе́ — мно́го мнить о себе́;
ці м., ці ма́ла — до́лго ли, ко́ротко ли;
м. шу́му з нічо́га — погов. мно́го шу́ма из ничего́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Qui capit uxorem, litem capit atque dolorem
Хто бярэ сабе жонку, той набывае сварку і гора.
Кто берёт себе жену, тот приобретает ссору и горе.
бел. Страчаліся ‒ цалаваліся, а як у адну хату сышліся ‒ за чубы ўзяліся. Не меў Саўка клопату, дык жонку ўзяў. Ажаніўся ‒ і як за хмару закаціўся.
рус. «Что весел?» ‒ «Да женюсь». ‒ «А что головушку повесил?» ‒ «Да женился». Взял жену, забудь тишину. Жениться легко, ужиться трудно. Женихом весел, а мужем нос повесил. Жениться ‒ не всё веселиться. Женишься раз ‒ а плачешься век. Жениться ‒ не напасть, да как бы, женившись, не пропасть.
фр. Qui femme a guerre a (У кого жена, у того и война).
англ. All are good lasses, but where bad wives come from? (Все девицы хороши, откуда берутся плохие жёны?).
нем. Ehestand, Wehestand (Супружество ‒ состояние боли).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Modicus cibi, medicus sibi
Хто памяркоўны ў ежы, той урач сабе.
Кто умерен в еде, тот врач себе.
бел. У меру еш, у меру пі, у меру і дружбу вадзі. Сытая яда ‒ жывату бяда. Не еўшы ‒ нудна, пад’еўшы ‒ трудна. У запас не пад’ясі і ў запас не выспішся. Праз меру і свінні не ядуць. Ад лішняй яды не будзеш багаты, а пузаты. Салодкая яда ‒ жывату бяда. Хлеб і на ногі паставіць, і з ног зваліць.
рус. Умеренность ‒ мать здоровья. Свою болезнь ищи на дне тарелки. Здоровье близко: ищи его в миске. Не в меру еда ‒ болезнь и беда. Сладкого не досыта, горького не допьяна.
фр. Sobriété est mère de santé (Умеренность ‒ мать здоровья).
англ. Diet cures more than lancet (Диета лечит больше, чем ланцет).
нем. Zu satt macht matt (Сытость делает вялым).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
подчиня́ть несов.
1. (покорять) пакара́ць;
2. (ставить в зависимость) падпарадко́ўваць;
подчиня́ть своё поведе́ние устано́вленным пра́вилам падпарадко́ўваць свае́ паво́дзіны вы́значаным пра́вілам;
подчиня́ть кого́-л. своему́ влия́нию падпарадко́ўваць каго́-не́будзь свайму́ ўплы́ву;
подчиня́ть зако́ну падпарадко́ўваць зако́ну;
3. (ставить под непосредственное руководство — по службе, работе) паднача́льваць;
4. грам. падпарадко́ўваць;
одно́ гла́вное предложе́ние мо́жет подчиня́ть себе́ не́сколько прида́точных адзі́н гало́ўны сказ мо́жа падпарадко́ўваць сабе́ не́калькі дада́ных;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
припере́ть сов., в разн. знач. прыпе́рці;
припере́ть дверь прыпе́рці дзве́ры;
припере́ть до́ску к стене́ прыпе́рці до́шку да сцяны́;
толпа́ припёрла нас к забо́ру нато́ўп прыпёр нас да пло́та;
он припёр к нам за пять киломе́тров груб., прост. ён прыпёр да нас за пяць кіламе́траў;
це́лый мешо́к припёр на себе́ груб., прост. цэ́лы мяшо́к прыпёр на сабе́;
◊
припере́ть к стене́ прыпе́рці да сцяны́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
стро́итьсяI несов.
1. (строить себе дом, другую постройку) будава́цца;
2. (воздвигаться, сооружаться) будава́цца;
3. перен. (созидаться, создаваться) стро́іцца, ствара́цца;
4. (составляться, слагаться) склада́цца, скла́двацца, ствара́цца, стро́іцца, будава́цца;
5. (намечаться мысленно, создаваться в уме) стро́іцца, грунтава́цца;
6. (основываться, базироваться) стро́іцца, асно́ўвацца, грунтава́цца, базі́равацца;
7. (становиться в строй) стро́іцца, шыхтава́цца;
8. страд. будава́цца; вырабля́цца, стро́іцца, рабі́цца; ствара́цца; грунтава́цца; см. стро́итьI.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
з’я́ва ж.
1. в разн. знач. явле́ние ср.;
з’я́вы прыро́ды — явле́ния приро́ды;
з’я́вы грама́дскага жыцця́ — явле́ния обще́ственной жи́зни;
часо́вая з. — вре́менное явле́ние;
звыча́йная з. — обы́чное явле́ние;
дзе́я друга́я, з. пя́тая — де́йствие второ́е, явле́ние пя́тое;
2. (то, что можно представить себе) карти́на, о́браз м.;
у па́мяці як жывы́я ўста́лі з’я́вы няда́ўняга міну́лага — в па́мяти как живы́е вста́ли о́бразы (карти́ны) неда́внего про́шлого
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)