Па́па1 ’вярхоўны галава рымска-каталіцкай царквы і дзяржавы Ватыкан’ (ТСБМ). Рус., укр.па́па, ст.-рус.папа. З лац.pāpa ’тс’ < pāpa ’бацька’ (Міклашыч, 231; Праабражэнскі, 2, 13; Фасмер, 3, 200). Ст.-бел.папа з XV ст. (Булыка, Даўн. запазыч., 235).
Па́па2 дзіцяч. ’хлеб’ (Нас., Касп., Шат., Гарэц., Янк., Янк. 2, Янк. БП, Сцяшк. МГ, Бяс., Клім.), па́пка. Рус., укр.па́па, чэш.pápa, papa, славац.papa ’дзіцячая ежа’. Паводле Махэка₂ (432), з падвоенага дзіцячага па‑па. Слова шырока распаўсюджана ў іншых мовах: параўн. лац.pappa ’каша’, нов.-в.-ням.Pappe ’дзіцячая каша’, сяр.-в.-ням., гал., англ.pap ’каша’ (гл. Фасмер, 3, 200; там жа і інш. літ-ра).
Па́па3 ’бацька’ (Сл. ПЗБ, Мат. Гом.; Яшкін, Назвы). З рус.па́па ’тс’, якое, верагодна, з франц.papa. Слова дзіцячай мовы, якое набліжаюць да папа2 (гл. Фасмер, 3, 200).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
crisscross
[ˈkrɪskrɔs]1.
adj.
1) які́ перакрыжо́ўваецца
2) перакрыжава́ны (до́пыт)
2.
adv.
1) крыж-на́крыж, упо́перак
2) кры́ва, ко́са, няпра́вільна
3.
v.t.
перакрыжо́ўваць, аплята́ць не́шта крыж-на́крыж
4.
n.
дзіця́чая гульня́ ў кры́жыкі
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
радыёперада́чаж. Rúndfunksendung f -, -en, Rúndfunkübertragung f -, -en; Séndung f -, -en;
дзіця́чая радыёперада́ча Kínderfunk m -(e)s;
рэкла́мная радыёперада́ча Wérbesendung f;
радыёперада́ча для шко́льнікаў Schúlfunk m;
радыёперада́ча для жанчы́н Fráuenfunk m
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ко́ўдраж. (Bétt)décke f -, -n, Schláfdecke, Déckbett n -(e)s, -en;
пухо́вая ко́ўдра Féderbett n -(e)s, -en, Dáunendecke f
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Матрос ’радавы флота’ (ТСБМ). З рус.матрос (Крукоўскі, Уплыў, 83), якое (у форме матрозъ — 1697 г.) праз гал.matroos (мн. л. matrozen) было запазычана з франц.matelot < с.-нідэрл.matten‑noot, maatgenoot ’тс’ (Фасмер, 2, 583). Сюды ж матроска ’кофта’ (Сцяц.), ’блуза матроса з адкладным каўняром’, ’жаночая ці дзіцячая блуза такога ж крою’, ’бесказырка’ (ТСБМ, Жд. 1), матрасня́ ’матросы’ (Нар. Гом.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кансульта́цыя
(лац. consultatio)
1) нарада спецыялістаў па якому-н. пытанню (напр. двухбаковыя кансультацыі па міжнародных пытаннях);
2) парада спецыяліста, а таксама дадатковае тлумачэнне навучэнцам праграмнага матэрыялу (напр. к. урача, к. па матэматыцы);
3) установа, якая дапамагае насельніцтву парадамі па якіх-н. пытаннях (напр. юрыдычная к., дзіцячая к.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
травесці́, нескл., н.
Спец.
1. Адно з тэатральных амплуа, мужчынская або дзіцячая роля, якая выконваецца пераадзетай жанчынай, радзей — жаночая роля, якая выконваецца мужчынам. Ірына Ждановіч доўга іграла травесці, спрабавала ролі характарныя, захаплялася імі.Сабалеўскі.//узнач.прым. Пераадзеты ў касцюм другога полу. Актрыса-травесці.
2. Від гумарыстычнай паэзіі, блізкай да пародыі, які характарызуецца тым, што сур’ёзны змест увасабляецца ў камічнай форме. «Энеіда» — арыгінальны твор, які вырас на нацыянальнай глебе, на аснове беларускіх пародый — травесці.Барысенка.
[Фр. travesti.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ла́пкаж., в разн. знач. ла́пка;
л. насяко́мага — ла́пка насеко́мого;
дзіця́чая л. — де́тская ла́пка;
яло́вая л. — ело́вая ла́пка;
○ гусі́ная л. — бот. гуси́ная ла́пка;
◊ хадзі́ць (стая́ць) на за́дніх ~ках — ходи́ть (стоя́ть) на за́дних ла́пках;
~кі ўго́ру — ла́пки вверх
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ба́хаць1, бах! ’бахаць, падаць і г. д.’, рус.ба́хать, ба́хнуть, бах, укр.бах, ба́хати, ба́хкати, польск.bachnąć, славац.bach, báchať і г. д. Гукапераймальнага паходжання, параўн. баба́х, бух. Гл. Шанскі, 1, Б, 59.
Ба́хаць2 (дзіцячая лексіка) ’спаць’ (Бяльк., Янк. III), бах ’тс’ (Янк. III: Хадзі́, до́чачка, у люлю бах; хадзі́, до́нька, ба́хаць, ляж бах). Звязана з ба́хаць1 (гл.). Першапачатковае значэнне: ’падаць (бахаць) у ложак, калыску’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бу́нда ’старажытная жаночая вопратка; дзіцячая вопратка’ (Сакал.), ’сарафан’ (КЭС), ’доўгае, пераважна дзіцячае адзенне’ (Лысенка Жыт.), укр.бу́нда верхняя вопратка (род суконнага паліто)’, польск.bunda, чэш.bunda і г. д. Першакрыніцай з’яўляецца венг.bunda ’футра, кажух’. Брукнер, 49; Дэжэ, SSlav., 7, 161; Чаранэску, 116; Тамаш, 154; MESz, 1, 389; Рудніцкі, 255. Венг. слова не мае пэўнай этымалогіі (MESz, там жа). Ва ўсх.-слав. мовах бу́нда запазычана, марыць, праз польскую мову.