цеплата́, ‑ы, ДМ ‑лаце, ж.
1. Спец. Від энергіі, што ствараецца бязладным рухам мікрачасцінак цела (малекул, атамаў і пад.) і праяўляецца ў награванні яго. Адзінка вымярэння цеплаты.
2. Тое, што і цеплыня. Востры сум.. патроху раставаў ад бадзёрых Юзікавых слоў, ад цеплаты і дужасці яго грудзей. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Стрэ́мка ‘вострая тонкая трэска, востры асколак шкла, металу, які залез пад скуру’ (ТСБМ; віл., ст.-дар., пух., Сл. ПЗБ; Шпіл.), стро́мка, стрэ́мка ‘тс’ (Байк. і Некр., ЛА, 3), стро́мка ‘тс’ (Касп.). Звязана чаргаваннем галосных з страмяк, стромкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жарт
(польск. żart, ад с.-в.-ням. schërz)
1) востры дасціпны выраз;
не на жарт — вельмі сур’ёзна;
2) невялікая камічная п’еса, звычайна бытавога характару.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Сяўру́га ’від асятра, Acipenser stellatus Pall.’ (ТСБМ). Запазычана з рус. севрю́га ’тс’, што, у сваю чаргу, з тат. söirök, уйг. süriik ’тс’ ад ст.-цюрк. сювре ’востры’, названа з-за вострай морды, гл. Фасмер, 3, 589; Адзінцоў, Этимология–1983, 128.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ва́куум
(лац. vacuum = пустата)
1) разрэджаны стан газаў у закрытым прыборы або пасудзіне; пустата;
2) перан. поўная адсутнасць, востры недахоп чаго-н. (напр. духоўны в.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Вайлу́н ’цяльпук, маруда’ (КЭС). Да валіць; параўн. рус. валинь, валень, увалень ’няўклюда’, укр. вайло, вайлюка, валют, валяка ’лены чалавек, лежабока, гультай’, вайлуватий ’няспрытны, непаваротлівы’. Магчыма, таксама збліжэнне з валун ’вялікі камень’. Кароткае і — устаўны гук; параўн. бел. дыял. вайзелін, вайстрак ’лязо’ < востры.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ланцэ́т ’невялікі хірургічны нож, востры з двух бакоў’ (ТСБМ). Паводле Крукоўскага (Уплыў, 88), прыйшло з рускай мовы. Аднак рэальна магло быць запазычана праз польскую мову. Першакрыніцай з’яўляецца франц. lancette ’тс’ < lance ’піка, дзіда’ < лац. lancea ’тс’ (Фасмер, 2, 458; Слаўскі, 4, 44).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыку́сны ’тонкі, гнуткі, які добра прыстае, пякуча б’е’ (карэліц., Жыв. сл.). Да куса́цца, зваротнага ад куса́ць (гл.) у пераносным значэнні ’моцна пячы, раздражняць скуру’. Да семантыкі параўн. рус. дыял. з далейшым развіццём прику́сина ’дасціпны выраз (слова, фраза і пад.); досціп, востры жарт’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
penetrating
[ˈpenətreɪtɪŋ]
adj.
1) во́стры; прані́зьлівы (по́зірк, хо́лад)
2) прані́клівы
а) пі́льны (пра во́чы, по́гляд)
б) які́ глыбо́ка і пра́вільна разуме́е
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
абво́страны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад абвастрыць.
2. у знач. прым. Пра рысы твару — завостраны, з адзнакамі схуднеласці.
3. у знач. прым. Больш востры, чым звычайна; павышаны, узмоцнены (пра пачуцці, успрыманні і пад.). Абвостраны слых.
4. у знач. прым. Жорсткі, напружаны (аб якіх‑н. адносінах, супярэчнасцях). Абвостраная барацьба. Абвостраныя класавыя супярэчнасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)