Verbum

по́ўны, -ая, -ае; по́вен, по́ўна.

1. чаго і без дап. Напоўнены чым-н. да самых берагоў, умясціў у сябе многа каго-, чаго-н.

Поўнае вядро вады.

Поўная хата людзей.

2. перан., чаго і чым. Цалкам ахоплены, прасякнуты чым-н.

Вочы, поўныя спачування.

3. Цэльны, цалкам закончаны, вычарпальны.

Апісаць п. круг.

П. збор твораў.

Поўная свабода выбару. 3 поўным правам.

4. Які дасягнуў адпаведнай нормы, найвышэйшага развіцця, граніцы.

Поўных васямнаццаць гадоў.

У поўным росквіце сіл.

Уключыць поўную скорасць.

Работа ідзе поўным ходам (хутка, інтэнсіўна). У поўным сэнсе слова (у сапраўдным значэнні слова, сапраўды). Гаварыць на п. голас (на ўвесь голас; таксама перан.: адкрыта, не хаваючы нічога).

5. Тоўсты, мажны.

П. мужчына.

Гімнастыка для поўных (наз.).

працава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; незак.

1. Займацца якой-н. працай, ажыццяўляць якую-н. дзейнасць.

П. у полі.

Хто працуе, той і мае (прыказка). Хто працуе, таму і шанцуе (прыказка). П. здзельна.

П. над помнікамі старой пісьменнасці (вывучаць іх). П. над сабой (удасканальваць сябе ў чым-н.). П. са слоўнікам.

2. Мець дзен. які-н. занятак, пасаду, служыць.

П. на фабрыцы.

П. у калгасе.

П. бухгалтарам.

3. на каго-што. Абслугоўваць каго-, што-н. сваёй працай.

П. на сябе.

Завод працаваў на абарону.

4. чым. Прыводзіць у дзеянне, кіраваць чым-н.

П. вёсламі.

П. рукамі і нагамі ў вадзе (плысці).

5. Знаходзіцца ў дзеянні, выконваць свае функцыі.

Матор працуе без перабояў.

Сэрца нармальна працуе.

зго́да, -ы, ДМ -дзе, ж.

1. Станоўчы адказ, дазвол на што-н.

Даць згоду на што-н. З чыёй-н. згоды.

Маўчанне — знак згоды (прыказка).

2. Аднадумнасць, агульнасць пунктаў гледжання.

Прыйсці да згоды.

3. Сяброўскія адносіны, аднадушнасць.

Жыць у згодзе.

4. безас., у знач. вык. Дамовіліся, пярэчанняў няма.

Ну, што, з.? Едзем разам?

◊

У згодзе з чым (кніжн.) — тое, што і ў адпаведнасці з чым-н.

Дзейнічаць у згодзе з прынятым рашэннем.

кармі́цца, кармлю́ся, ко́рмішся, ко́рміцца; незак.

1. Есці, атрымліваць корм; насычацца.

Коні кормяцца на лугах.

2. чым і без дап. Мець за сродак для пражыцця; харчавацца.

Чапля корміцца рыбай.

К. сваёй працай.

3. чым, з чаго, на што. Здабываць сродкі для існавання, пражыцця.

К. паляваннем.

|| зак. пакармі́цца, -кармлю́ся, -ко́рмішся, -ко́рміцца (да 1 знач.) і пракармі́цца, -кармлю́ся, -ко́рмішся, -ко́рміцца (да 3 знач.); наз. прако́рм, -у, м. (да 3 знач.) і пракармле́нне, -я, н. (да 3 знач.).

пагража́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. каму і без дап. Рабіць пагражальны жэст рукой.

П. кулаком.

2. каму і чым. Папярэджваць з пагрозай пра што-н.

П. вайной.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), чым. Служыць прыметай (чаго-н. небяспечнага, непрыемнага).

Рака пагражае разлівам.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), каму-чаму. Пра што-н. дрэннае, што з’яўляецца пагрозай каму-, чаму-н.

Пагражае гангрэна.

|| зак. пагразі́ць, -ражу́, -ро́зіш, -ро́зіць (да 1 знач.).

закруці́ць¹, -учу́, -у́ціш, -у́ціць; -у́чаны; зак.

1. што. Круцячы, завіць, загнуць, заламаць або завязаць чым-н.

З. вусы.

З. рукі.

2. што. Абматаць вакол чаго-н.

З. хустку на галаву.

3. каго-што. Загарнуць у што-н., абматаць чым-н.

З. дзіця ў коўдру.

4. што. Круцячы, зашрубаваць, закрыць.

З. гайку.

З. кран.

◊

Закруціць галаву каму (разм., неадабр.) — моцна захапіць, пазбавіўшы здольнасці цвяроза разважаць.

З. галаву дзяўчыне.

|| незак. закру́чваць, -аю, -аеш, -ае.

вы́значыцца, -чуся, -чышся, -чыцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Набыць выразны характар, раскрыцца, акрэсліцца.

Спецыфіка прадмета вызначылася не адразу.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Поўнасцю скласціся.

Нашы адносіны цалкам вызначыліся.

3. Вылучыцца з ліку іншых чым-н.

В. ў баі.

В. сваёй храбрасцю.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), чым. Стаць знамянальным, паказальным дзякуючы чаму-н.

Дваццатае стагоддзе вызначылася выкарыстаннем атамнай энергіі.

|| незак. вызнача́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

вы́паліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак., што.

1. Спаліць да канца, цалкам.

Пажар выпаліў увесь лес.

Сонца выпаліла пасевы.

2. Ачысціць апальваннем.

В. бляху.

3. Зрабіць знак, рысунак на чым-н. распаленым прадметам.

В. узор.

В. кляймо.

4. што і ў чым. Кончыць паліць, прапаліць.

В. у печы.

5. Вырабіць абпальваннем.

В. цэглу.

6. Сказаць адным дыхам (разм.).

В. навіну.

|| незак. выпа́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. выпа́льванне, -я, н. (да 1—5 знач.).

арыентава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е, -ту́й; -тава́ны; незак.

1. каго-што. Даваць магчымасць каму-, чаму-н. вызначыць сваё месцазнаходжанне на мясцовасці або кірунак руху.

А. касмічны апарат у палёце.

2. каго-што, на што і ў чым. Накіроўваць на дасягненне якой-н. мэты, дапамагаць каму-н. разабрацца ў чым-н. (кніжн.).

А. даследчыкаў на выкарыстанне новых дакументаў.

|| зак. зарыентава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны.

|| наз. арыенціро́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. і арыентава́нне, -я, н.

адзна́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; зак.

1. каго-што. Абазначыць якой-н. меткай; запісаць, паставіць адзнаку для ўліку і пад.; вызначыць.

А. адсутных у журнале.

А. камандзіроўку.

2. каго-што. Звярнуць увагу, заўважыць, указаць на каго-, што-н.

А. добрую якасць працы.

3. каго-што. Вылучыць сярод іншых за якія-н. заслугі, узнагародзіўшы чым-н.

А. майстроў.

4. што. Ушанаваць чым-н. якую-н. дату, падзею.

А. заканчэнне інстытута.

|| незак. адзнача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.