то​III част.

1. (для выделения значения слов) якра́з, вось, вунь; (в сочетании с неопр. накл. глагола) дык;

тебя́-то мне и ну́жно ты мне якра́з і патрэ́бен;

э́того-то я и хоте́л гэ́тага якра́з (вось) я і хаце́ў;

в то́м-то и де́ло у тым вось (якра́з) і спра́ва;

смотри́, глаза́-то у них совсе́м слипа́ются глядзі́, во́чы вунь у іх зусі́м зліпа́юцца;

я и смотре́ть-то на него́ не хочу́ я дык і глядзе́ць на яго́ не хачу́;

2. (при выражении фамильярности, интимности) гэ́та (гэ́тага і да т. п.) то́лькі, дык; (часто — без перевода);

что́-то он сейча́с поде́лывает? што гэ́та ён цяпе́р парабля́е?;

высоко́ лета́ет, где́-то ся́дет? погов. высо́ка лята́е, дзе то́лькі ся́дзе?;

вот беда́-то! вось бяда́!;

я его́ хорошо́ знал, старика́-то я яго́ до́бра ве́даў, старо́га гэ́тага;

у все́х-то он был, все́х-то он ви́дел ва ўсіх ён быў, усі́х ён ба́чыў;

3. неопределённая -сьці, -сь (пишется с соответствующими мест. и нареч. слитно, без дефиса);

кто́-то, что́-то, где́-то, куда́-то хто́сьці (хтось), што́сьці (штось), дзе́сьці (дзесь), куды́сьці (кудысь); чаще неопределённые мест. и нареч. данного типа переводятся не́хта, не́шта, не́дзе, не́куды;

кто́-то пришёл не́хта (хто́сьці) прыйшо́ў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

го́рла н.

1. Kéhle f -, -n, Gúrgel f -, -n; Hals m -es, Hälse;

ды́хальнае го́рла Lúftröhre f -, -n;

у мяне́ скрабе́ ў го́рле es kratzt mir im Hals;

у мяне́ перасо́хла ў го́рле ich habe eine tróckene Kéhle;

крыча́ць на ўсё го́рла aus vóllem Hálse [vóller Kéhle, vóller Lúnge] schréien*;

па го́рла (многа) bis óben, mehr als genúg;

гэ́та мне ста́ла ўпо́перак го́рла разм. das habe ich satt, das ist mir über, das hängt mir zum Hals heráus;

падступі́цца з нажо́м да го́рла das Mésser an die Kéhle sétzen;

схапі́ць каго-н за го́рла j-m an der Gúrgel fássen [pácken]

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

аб прыназ. (у спалучэнні з займеннікамі мне, усім, усёй, усіх – аба)

1. (для абазначэння збліжэння, сутыкнення, дотыку) an (A), gégen (A);

вы́цяцца аб ка́мень an [gégen] éinen Stein stóßen*;

2. (пры назве тэмы думкі, мовы, пачуццяў і г. д.) über (A), von (D), bezüglich (G), in Bezug auf (A), für (A);

ле́кцыя аб выхава́нні éine Vórlesung über die Erzíehung;

напаміна́ць аб чым-н. an etw. erínnern;

шкадава́ць аб чым-н. etw. bedáuern;

хвалява́цца аб кім-н. für j-n sórgen;

размаўля́ць аб чым-н. von [über] etw. spréchen*;

◊

не аб адны́м то́лькі хле́бе nicht vom Brot alléin;

3. гл. а ІІ

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Schlaf

m -(e)s сон

im ~ — у сне

éinen léisen ~ háben — чу́тка [чу́йна] спаць

éinen fésten ~ háben — мо́цна спаць

sich (D) den ~ aus den Áugen réiben* — праціра́ць во́чы пасля́ сну

in ~ fállen* [sínken*] — засну́ць, пагрузі́цца ў сон

aus dem ~ erwáchen — прачну́цца

j-n aus dem ~ schütteln — раскату́рхаць каго́-н.

ich fínde kéinen ~ — мне не спі́цца

den ~ des Geréchten schláfen* — жарт. спаць сном пра́ведніка

den éwigen ~ schláfen* — спаць ве́чным сном

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Schoss

I

m -es, -e бат. па́растак, ато́жылак

II

m -es, Schöße

1) сярэ́дзіна, нутро́ (у целе)

2) не́тры (зямлі)

III

m -es, Schöße крысо́, фа́лда; падо́л (спадніцы)

das Kind auf den ~ néhmen* — узя́ць дзіця́ на кале́ні

◊ die Hände in den ~ légen — сядзе́ць скла́ўшы ру́кі

im ~ der Famíli¦e — у сяме́йным асяро́ддзі

im ~ der Natúr — на ўло́нні [ло́не] прыро́ды

◊ das ist mir in den ~ gefállen — гэ́та звалі́лася мне з не́ба

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

разлі́к, ‑у, м.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. разлічваць — разлічыць.

2. Плата за работу, паслугі, па рахунках і пад. [Ганна:] — Э, — э, мілая вы мая, няма чаго казаць аб разліку. Будзем здаровы — разлічымся. Васілевіч. // Звальненне з поўнай выплатай заробленых грошай. Дамашнія справы, разлік на службе затрымалі хлопца на некалькі дзён. Дуброўскі. Пакуль Славік узяў разлік, атрымаў характарыстыку, прайшло колькі часу, і на першую машыну мы спазніліся. Даніленка.

3. перан. Расплата, пакаранне. Кароткі разлік. Разлік за недагляд будзе суровы. // звычайна мн. (разлі́кі, ‑аў). Узаемныя крыўды, непаразуменні. Толькі на час такіх важных для ўсяго народа падзей, як вайна супроць чужаземцаў, забываюцца старыя спрэчкі і разлікі паміж асобнымі родамі і сем’ямі. В. Вольскі.

4. Намер, меркаванне. Павел прадзёўб паглыбленне з такім разлікам, каб выбух выкінуў пліту ўгару, уставіў апошні зарад і адбегся за сцяну. Шыцік. І бачу, бяруцца [зладзеі] напрасцяк на касу, намагаюцца хутчэй да берагу даплысці — відаць, быў у іх нейкі хітры разлік. Краўчанка. // Спадзяванне на што‑н. [Юра] спадзяваўся сустрэць .. [у бары] Ніну, бо, па яго разліках, яна яшчэ не магла паехаць. Навуменка. [Міхась:] — А мне здаецца, што гэта — толькі педагагічны прыём. Разлік на давер’е, самая модная ў наш час тэндэнцыя. Савіцкі.

5. Карыслівыя намеры, меркаванні. Выратаваць Мірона можа толькі новы грамадскі лад, калі на крэўныя сувязі і на суадносіны паміж людзьмі не будуць мець уплыву матэрыяльныя разлікі. Каваленка. // Разм. Выгада, карысць. А сам я мяркую: разліку няма, каб праца мая прападала дарма. А. Вольскі. На поплаве, дзе пасвяцца каровы, агонь раскладаць няма разліку. Навуменка.

6. Беражлівасць у расходаванні сродкаў. Ты любіш ціха, добра жыць — З разлікам і выгодай. Броўка.

7. Група байцоў, якая абслугоўвае гармату, мінамёт, кулямёт і пад. Ля вясковых могілак ужо бегалі артылерысты. Там спынілася гаўбічная батарэя, і артылерыйскія разлікі ўстанаўлівалі гарматы. Чыгрынаў. Толькі што пры мне старшына роты даў добры наганяй зараджаючаму мінамётнага разліку Уразбаеву. Хомчанка.

•••

Безнаяўны разлік — разлік шляхам пералічэння сум з рахункаў даўжнікоў на рахункі крэдытораў.

Гаспадарчы разлік — метад планавага сацыялістычнага вядзення гаспадаркі прадпрыемства, заснаваны на самаакупаемасці, без дапамогі сродкаў дзяржаўнага бюджэту.

Наяўны разлік — разлік грашыма, якія маюцца ў наяўнасці.

Брацца (прымацца) у разлік гл. брацца.

Браць (узяць) у разлік гл. браць.

Звесці разлікі гл. звесці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сляза́, ‑ы́; мн. слёзы (з ліч. 2, 3, 4 слязы́), слёз; ж.

1. толькі мн. (слёзы, слёз). Бясколерная, празрыстая саленаватая вадкасць, якая выдзяляецца асобымі залозамі вачэй пры раздражненне болі або моцных перажываннях. Цякуць слёзы. □ І Міколка плакаў. Зашыўшыся ў каноплі, ён праляжаў усю ноч, пакуль не выплакаў усіх слёз. Лынькоў. На вачах у Васіля паказаліся слёзы, твар перасмыкнуўся ад болю. Краўчанка. Сівы глядзеў .. [Міколу] ў вочы вялікімі поўнымі слёз вачыма. Брыль. Міхайла Варута ціха ў вус усміхаецца, а Сцёпкава маці ўцірае слёзы радасці і жалю. Колас. / адз. у знач. зб. Слязу ўспамінаў сатры, Салдатаў лясных матуля! Барадулін. Гаручая сляза пячэ мне вочы. Зарыцкі.

2. Адна кропля такой вадкасці. Дзве слязы паказаліся з-пад павек, пацяклі па скронях і скацілася на падушку. Арабей. Па левай шчацэ коціцца сляза. Жычка.

3. толькі мн. (слёзы, слёз). Плач. Давесці да слёз. □ Замест адказу Аўгінька, ледзь стрымліваючы слёзы, жорстка і суха загаварыла. Зарэцкі. Маці ў слёзы: — А мой сынок, а мой сакалок. Якімовіч. [Антусёк:] — Зараз ясна будзе ўсё, Толькі слёз не трэба. Гілевіч. Я тапчуся на ўскраі пагорка, мяне душаць слёзы, і я пытаюся ў кургана: — Татачка, дзе ты тут? Лось. / адз. у знач. зб. Лёгкі на слязу.

4. перан. Кропля соку, вільгаці, якая выдзяляецца на паверхні чаго‑н., у чым‑н. Сыр са слязой.

5. Разм. Пра гарэлку. [Перагуд:] Падай мне гэту слязу. (Дубавец падае чацвяртушку з гарэлкай). Крапіва. [Рыгор:] «З дарогі за сталом бы пасядзелі, па чарачцы на сон божы ўзялі... Эх, і першачок жа там дома ў мяне! Сляза...» Ракітны.

•••

Абліцца слязамі гл. абліцца.

Адальюцца каму чые слёзы — хто‑н. паплаціцца за зробленае камусьці зло, крыўду і пад.

Адны слёзы — а) бяда, гора; б) вельмі мала.

Асушыць слёзы гл. асушыць.

Выціснуць слязу гл. выціснуць.

Глынуць слёз гл. глынуць.

Глытаць слёзы гл. глытаць.

Да слёз (цяжка, крыўдна, балюча і пад.) — вельмі, надзвычайна. Было сорамна, брыдка і балюча да слёз, што ў такі адказны момант не здолеў стрымаць сябе. Асіпенка.

Заліцца (горкімі) слязамі гл. заліцца ​1.

Кракадзілавы слёзы — пра няшчырае, прытворнае шкадаванне, спачуванне.

Ліць кракадзілавы слёзы гл. ліць.

Ліць слёзы гл. ліць.

Наліцца слязамі гл. наліцца.

Пусціць слязу гл. пусціць.

Скрозь (праз) слёзы — са слязамі на вачах, плачучы.

Слёзы падступілі да горла — гатоў расплакацца.

Увесці ў слёзы гл. увесці.

Умыцца слязамі гл. умыцца.

Уцерці слёзы каму гл. уцерці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

czas, ~u

м. час;

rachuba ~u — лік часу; часалічэнне;

kawał ~u разм. даволі доўга; шмат часу;

przez ten czas — за гэты час; тым часам; на працягу гэтага часу;

do ~u — да часу; да пары;

od ~u do ~u — час ад часу; калі-нікалі;

przed ~em — раней часу; дачасна;

najwyższy czas — самая пара; самы час;

w sam czas — у час; у пару; своечасова;

we właściwym ~ie — своечасова;

za dawnych ~ów — у даўнія часы; даўней; раней; калісьці;

czas teraźniejszy грам. цяперашні час;

czas przyszły грам. будучы час;

czas przeszły грам. прошлы час;

czas lokalny — мясцовы час;

z biegiem ~u — з цягам часу;

na pewien czas — на нейкі час;

czas na mnie — мне час; мне пара;

zyskać na ~ie — выгадаць (выйграць) час;

czas nagli — час падціскае;

komu w drogę, temu czas — каму ў дарогу, таму час (пара)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

у​I предлог с род.

1. (около, возле) каля́, ля (каго, чаго); (при) пры (чым); (за) за (кім, чым);

останови́ться у две́ри спыні́цца каля́ (ля) дзвярэ́й;

уса́дьба у доро́ги сядзі́ба каля́ (ля) даро́гі (пры даро́зе);

стоя́ть у станка́ стая́ць пры станку́ (за станко́м, каля станка́);

сиде́ть у руля́ сядзе́ць за рулём;

у телефо́на пры тэлефо́не (каля́ тэлефо́на);

у роя́ля за рая́лем;

2. (при указании на лицо или предмет, к которым что-л. относится, в пределах которых что-л. происходит) у, ў (каго, чаго); при этом у употребляется в начале предложения, после знаков препинания и после согласных; ў — после гласных, если слово, оканчивающееся на гласный, не отделено от предлога знаком препинания;

жить у това́рища жыць у тава́рыша;

шить пальто́ у портно́го шыць паліто́ ў краўца́;

у нас сего́дня гость у нас сёння госць;

у меня́ нет вре́мени у мяне́ няма́ ча́су;

у него́ три сына у яго́ тры сыны́; кроме того, иногда переводится также иными предлогами или конструкциями без предлогов, в частности: а) (в знач. «вместе», «при») пры (кім, чым);

жить у роди́телей жыць у бацько́ў (пры бацька́х); б) (в знач. принадлежности, когда указывается на то, чему свойственно что-л. или к чему приделано что-л.) на (чым), у (чым); а также переводится конструкциями с род. падежом без предлога и конструкциями с глаголом мець;

лист у кле́вера тройча́тый ліст у канюшы́ны (на канюшы́не) трайча́сты;

у магази́на есть вы́веска на магазі́не ёсць шы́льда;

дверь у шка́фа заперта́ дзве́ры ў ша́фе замкнёны;

но́жки у стола́ неро́вные но́жкі стала́ (у стале́) няро́ўныя; в) (со словом «меня» при выражении угрозы) у каго́, а также без предлога с дат.;

бу́дешь ты у меня́ знать! бу́дзеш ты ў мяне́ (мне) ве́даць!;

смотри́ ты у меня́! глядзі́ ты мне (у мяне́)!;

посме́й то́лько у меня́! паспрабу́й то́лькі мне (у мяне́)!;

◊

быть у вла́сти стая́ць на чале́ ўла́ды, трыма́ць ула́ду.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

навяза́ць, ‑вяжу, ‑вяжаш, ‑вяжа; зак.

1. чаго. Зрабіць шляхам вязання нейкую колькасць. Навязаць пальчатак. Навязаць шкарпэтак. // Звязаць у адно значную колькасць чаго‑н. Навязаць цэлы клунак бялізны. // Звязваючы, зрабіць нейкую колькасць чаго‑н. Навязаць венікаў. Навязаць снапоў.

2. што. Надзеўшы або абкруціўшы, завязаць. Навязаць вяроўку на рогі жывёле.

3. перан.; што каму-чаму. Прымусіць каго‑н. прыняць або зрабіць што‑н. супроць яго волі, жадання. Навязаць дагавор. □ [Зорын] хацеў навязаць гітлераўцам бой там, дзе яны не чакалі. Гурскі. // Унушыць што‑н. каму‑н. супраць яго волі. Навязаць сваю думку. □ [Саўку] пачынаў агортваць страх, і ён часамі жахаўся той ролі, якую навязалі яму войт і яго прыяцелі. Колас. Я зразумеў, што мне трэба навязаць .. [Волкаву] сваю волю, сваю ўпэўненасць у перамозе. Шамякін. // Абцяжарыць каго‑н. кім‑, чым‑н. — Сядай тут і будзем працаваць, — сказаў Юрка Маргун такім тонам, быццам мяне яму сілком навязалі. Сабаленка.

4. каго. Разм. Узяць на прывязь. Яхімаў воз ужо прыбралі, Каня на лейцы навязалі У кустах альховых каля дуба. Колас. Грознага [быка] усё-такі ўціхамірылі і зноў навязалі на ланцуг. Дайліда.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)