БРА́ЎНІНГ

(Browning) Роберт (7.5.1812, Лондан — 12.12.1889),

англійскі паэт. Першая паэма «Паліна» (1833). Пра подзвіг служэння людзям паэмы «Парацэльс» (1835), «Сардэла» (1840). Вядомасць прынеслі драм. паэма «Піпа праходзіць» (1841), зб-кі «Драматычная лірыка» (1842), «Драматычныя паэмы» (1845). У 1846 пасяліўся ў Італіі. Там напісаў зб. «Мужчыны і жанчыны» (1855), псіхал. паэму «Пярсцёнак і кніга» (1868—69). Выкарыстоўваў форму драм. маналога, адметнага экспрэсіяй пачуццяў і філас. глыбінёй думкі (маналогі «Фра Ліпа Ліпі», «Андрэа дэль Сарта», абодва 1855). Зб. «Драматычныя ідыліі» (1879—80) склалі літ. стылізацыі. Аб’яднаў у сваёй творчасці эстэт. прынцыпы рамантызму і рэалізму (маст. маніфест «Пра паэта, аб’ектыўнага і суб’ектыўнага, аб мэтах апошняга, пра Шэлі, чалавека і паэта», 1851).

Тв.:

У кн.: Дьяконова Н.Я., Амелина Т.А. Хрестоматия по английской литературе XIX века. Л., 1978. С. 164—170;

Рус. пер. — у кн.: Английская поэзия в русских переводах XIV—XIX в. М., 1981. С. 418—425.

Літ.:

Клименко Е.И. Творчество Р.Браунинга. Л., 1967.

П.М.Саркісава.

т. 3, с. 251

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГЛАВА́ЦКІЯ,

беларускія мастакі 18—19 ст., бацька і сын.

Антоні (каля 1750—1811), тэатральны мастак і партрэтыст. Прадстаўнік класіцызму. У 1780-я г. быў дэкаратарам у Шклоўскім т-ры Зорыча, у 1794—1802 — у Магілёўскім т-ры С.Богуша-Сестранцэвіча, з 1789 у Мінску (да 1793 у трупе А.Ш.Жукоўскага, у 1802—05 у антрэпрызе М.Кажынскага), у 1805—10 у Вільні. Напісаў партрэт Богуш-Сестранцэвіча, размалёўваў цэрквы і касцёлы ў Магілёве. Пісаў алтарныя карціны, рыхтаваў ілюмінацыі для прыдворных свят.

Юзаф Гіляры (14.1.1789, Мінск — 21.12.1858), тэатральны мастак, жывапісец і літограф. Сын і вучань Антонія. У 1810-я г. вучыўся ў Віленскай маст. школе ў Я.Рустэма, у 1821—25 выкладаў там перспектыву і кіраваў літаграфскімі майстэрнямі. Афармляў спектаклі ў т-рах Мінска (1806—08), Вільні (1808—25), Варшавы (1826—58). Выканаў літаграфіі: «Касцёл св. Ганны ў Вільні», «Партрэт Л.Стуока-Гуцявючуса», «Аўтапартрэт» і інш. Аўтар жывапісных работ («Евангеліст Марка», «Партрэт жонкі»), пейзажаў, малюнка на цынку «Размова пасла Смірноўскага з гетманам Хмяльніцкім пад Замосцем у 1647 г.» (1840).

т. 5, с. 281

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

«ГО́РНУНГ»

(«Hornung»),

«Люты», кодавая назва карнай аперацыі ням.-фаш. акупантаў супраць партызан Слуцкага і Пінскага партыз. злучэнняў і цывільнага насельніцтва ў Ганцавіцкім, Жыткавіцкім, Ленінскім, Лунінецкім, Ляхавіцкім, Слуцкім, Старобінскім, Чырвонаслабодскім р-нах у Вял. Айч. вайну ў лютым 1943. Праводзілася сіламі 3 паліцэйскіх палкоў, 5 батальёнаў, у т. л. асобым батальёнам СС А.Дзірлевангера. Мэта аперацыі — знішчыць «усё, што можа служыць абаронай і жыллём» у раёне «сапраўднай сав. рэспублікі» (там былі адноўлены мясц. сав. органы ўлады), ператварыць яго «ў нікім не занятую прастору, насельніцтва расстраляць, жывёлу, збожжа і прадукты забраць». Партызаны дзвюх брыгад і некалькіх асобных атрадаў у час барацьбы з карнікамі стварылі штаб партыз. злучэння (камандзір В.З.Корж), пад кіраўніцтвам якога некалькі дзён стрымлівалі націск гітлераўцаў, потым асн. сілы партызан выйшлі з-пад удараў фашыстаў. Карнікі спалілі некалькі вёсак і г.п. Ленін, загубілі больш за 10 тыс. грамадзян, захапілі шмат жывёлы і збожжа. У час аперацыі здзейснілі подзвіг браты І.С. і М.С.Цубы. Працягам «Горнунга» была аперацыя «Русалка».

т. 5, с. 363

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

сакрэ́т I, -ту м., в разн. знач. секре́т;

трыма́ць у ~рэ́це — держа́ть в секре́те;

с. вынахо́дніка — секре́т изобрета́теля;

с. по́спеху — секре́т успе́ха;

замо́к з ~там — замо́к с секре́том;

назна́чыць салда́та ў с. — воен. назна́чить солда́та в секре́т;

◊ с. палішыне́ля — секре́т полишине́ля;

не рабі́ць ~ту — (з чаго) не де́лать секре́та (из чего)

сакрэ́т II, -ту м., физиол. (вещество) секре́т;

с. шчытападо́бнай зало́зы — секре́т щитови́дной железы́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

wer

1.

pron inter (G wéssen, D wem, a wen) хто

~ ist da? — хто там?, хто тут?

2.pron rel хто

~ das tut, hat die Fólgen zu trágen — хто гэ́та зро́біць, адка́жа за вы́нікі

◊ ~ wagt – gewínnt — ≅ рдзыка – высакаро́дная спра́ва

3.

pron indef разм. хто-не́будзь, хто́сьці

ist ~ gekómmen? — прыйшо́ў хто-не́будзь?

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

wo

1.

adv дзе

von ~ — (aus) адку́ль

~ ist es? — дзе гэ́та (знахо́дзіцца)?

2.

сj

1) разм. калі́

der Tag, ~ ich krank war — дзень, калі́ я быў хво́ры

2) като́ры, той, дзе

das Haus, ~ ich wóhne — дом, дзе я жыву́

3.

int разм.:

ach wo!, i wo! — куды́ там!, вось яшчэ́!

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

sam

м.

1. сам;

sam prezydent tam był — там быў сам прэзідэнт;

sam to zrobiłem — я зрабіў гэта сам;

talerz sam się rozbił — талерка пабілася сама;

na ~ej górze — на самым версе;

do ~ego końca — да самага канца; ;

2. адзін;

przyszła ~a — яна прыйшла адна;

byłam tam ~a jedna — я была там адна-адзінютка;

zostali ~i na świecie — яны засталіся адны на свеце;

~e kłopoty — адны [толькі] клопаты;

sam na sam — сам-насам, адзін на адзін;

w sam czas — якраз у час;

w sam raz — якраз;

sam jak palec — адзін-адным;

samo “h” адзіночнае “х” (назва літары “х”, якая складаецца з адной графемы)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Amor timere neminem verus potest (Publilius)

Сапраўднае каханне нічога не баіцца.

Истинная любовь ничего не боится.

бел. Абы да душы, пражьпвём і ў шалашы. Хоць у шалаши, абы мілы па душы. Пацалункі мілюсенькі, а абое галюсенькі. І вераб’я каханне робіць смелым.

рус. Любовь не знает преград. Проживёшь и в шалаше, коли милый по душе. Сухари с водою, лишь бы сердце с тобою. С милым мужем не стужа. Для милого и себя не жаль. Любовь всё побеждает. С милым дружком и на льду хлеба найдёшь. С милым хоть на край света. С милым рай и в шалаше.

фр. L’amour ne connaît pas d’obstacles (Любовь не знает преград). Une chaummière et un coeur (Хижина и сердце, т. е. нежные чувства).

англ. Love will creep where it may not go (Там, где любви не позволят пройти, она проползёт).

нем. Liebe überwindet alles (Любовь преодолевает всё).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Uxori nubere suae (Martialis)

Быць жонкай у сваёй жонкі.

Быть женой у своей жены.

бел. Бедная тая дамова, дзе вала бадзе карова. Хай таго вала воўк з’есць, што кароўка б’е. Хай згарыць тая карова, што вала збарола. Дзе баба панам, там чорт камісарам.

рус. Быть у своей жены под каблуком. Худо мужу тому, у которого жена большая в дому. Жена верховодит, так муж по соседям бродит. Жена мужа и не бьёт, а под свой норов ведёт.

фр. C’est sa femme qui porte le pantalon (Это его жена носит брюки). Être sous la pantoufle de sa femme (Быть под башмаком y жены).

англ. To live under the cat’s foot (Жить у кошки под лапкой).

нем. Die Frau prügelt ihren Mann nicht, hält ihn aber unter dem Pantoffel (Жена не бьёт своего мужа, но держит его под домашней туфлей/башмаком).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Адзі́н, ст.-рус. одинъ, рус. один, укр. один, чэш. jeden, славац. jeden, польск. jeden, в.-луж. jedyn, н.-луж. jaden, ст.-слав. ѥдинъ, балг. един, макед. еден, серб.-харв. јѐдан, славен. eden. Прасл. edinъ < ed‑inъ, у якім першы кампанент той жа, што і ў рус. едва і інш., лац. ecce ’вунь’ (і.-е. заім. e‑). Гл. Бругман, IF, 23, 310; Бернекер, 1, 262; Мікала, Ursl. Gr., 3, 56 (параўн., аднак, Пізані, Paideia, 8, 2, 111); або ідэнтычны ст.-інд. ādíḥ. Гл. Ван–Вейк, IF, 30, 384, супраць Бернекер, там жа, 263, Гуер, Slavia, 2, 560; другі кампанент параўноўваецца з гоц. ains, лац. ūnus (< *oinos) і інш. Гл. Мейе, MSL, 14, 348; Бернекер, там жа, 262. Вайян (WS, 7, 4, 342) выводзіць jedinъ з *jedь — jinъ, прычым першы кампанент да с.-балг. еде кой такі ці такі’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)