назюзю́кацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Разм. груб. Напіцца п’яным. — А каб табе ўжо язык адсох, — стала сароміць.. [кладаўшчыка] калгасніца. — Пляце, як п’яны. — А ты ўгадала. Ён жа, як бервяном, языком варочае, — засмяяліся ў канторы. — З самага ранку назюзюкаўся. Бялевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адыма́цца (паралізавацца) gelähmt [paralysíert] sein; ábsterben* vi (s);

у яго́ язы́к адня́ўся er verlór die Spráche (перан); séine Zúnge ist gelähmt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

АЛБА́НСКАЯ МО́ВА,

самастойная група індаеўрапейскіх моў. Пашырана ў Албаніі (дзярж. мова), а таксама ў Югаславіі (аўт. край Косава), Італіі, Грэцыі, на Украіне (Адэская і Запарожская вобл.). Мяркуюць, што албанская мова паходзіць ад адной са стараж. палеабалканскіх моў, генетычна найб. блізкая да ілірыйскай, месапскай і фракійскай моў. Мае 2 дыялекты: гегскі (паўн.) і тоскскі (паўд.), на аснове якіх у 19 ст. склалася сучасная літ. мова (у 2 варыянтах). У фанетычнай сістэме 7 галосных і 29 зычных фанем; націск фіксаваны пераважна на перадапошнім складзе. Граматычны лад флектыўна-сінтэтычны з рысамі аналітызму. Першыя пісьмовыя помнікі датуюцца 15 ст. Адзіны алфавіт на лац. аснове створаны ў 1908.

Літ.:

Десницкая А.В. Албанский язык и его диалекты. Л., 1968;

Эйнтрей Г.И. Албанский язык. Л., 1982.

т. 1, с. 233

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Ex lingua stulta veniunt incommoda multa

Ад неразумнага языка прыходзіць шмат бедаў.

От глупого языка приходит много бед.

бел. Млын меле ‒ мука будзе, язык меле ‒ бяда будзе. Языча, язычаі Ці ліха цябе мыча: ува мне сядзіш, а мне дабра не зычыш? Язык мой ‒ вораг мой.

рус. Язык мой ‒ враг мой: прежде ума рыщет, беды ищет. Язык враг: прежде ума глаголет. Мудра голова ‒ короткий язык.

фр. La langue est la meilleure et la pire des choses (Язык ‒ самое лучшее и самое худшее из всего). Bonnes sont les dents qui retiennent la langue (Хороши зубы, которые сдерживают/удерживают язык).

англ. A fool’s tongue runs before his wit (Язык дурака бежит впереди его разума).

нем. Laß die Zunge nicht schneller als die Gedanken sein (Пусть язык не опережает мысль).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

аджава́ць, ‑жую, ‑жуеш, ‑жуе; ‑жуём, ‑жуяце; зак., што.

Жуючы, аддзяліць. // перан., безас. Аддзяліць, пашкодзіўшы, пакалечыўшы чым‑н. [Марыля] была з ганьбай: на правай руцэ тры крайнія пальцы наўскасяк аджавала грывай малатарні. Брыль.

•••

Табе (яму, ёй) цяляты язык аджавалі гл. цяля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Lupi me viderunt priores

Ваўкі ўбачылі мяне першымі*.

Волки увидели меня первыми.

бел. Язык праглынуць. Яму цяляты язык аджавалі.

рус. Как воды в рот набрал. Язык проглотил. Потерял дар речи.

фр. Perdre le don de la parole (Потерять дар речи). Avaler sa langue (Проглотить язык).

англ. Smb’s tongue failed him (Язык подвёл). Somebody was struck dumb (Онемел).

нем. Die Zunge verschlucken (Проглотить язык).

* Адпаведна старажытнаму павер’ю, той, каго ваўкі ўбачылі першымі, становіцца нямым.

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

блудзі́ць несов., прям., перен. блужда́ть, плута́ть;

◊ хто пыта́е, той не блу́дзіць — посл. язы́к до Ки́ева доведёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ugryźć się

зак. укусіць сябе;

ugryźć się w język — прыкусіць язык; змоўкнуць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

развяза́ць, -вяжу́, -вя́жаш, -вя́жа; -вяжы́; -вя́заны; зак.

1. каго-што. Раз’яднаць канцы чаго-н. звязанага, вызваліць ад розных завязак.

Р. вузел.

Р. хустку.

Р. мяшок.

2. перан., што. Даць чаму-н. развіцца, разгарнуцца, праявіцца ў поўнай меры.

Р. ініцыятыву мас.

◊

Развязаць рукі каму — даць свабоду дзеянняў, вызваліць ад якіх-н. абавязацельстваў.

Развязаць язык каму — прымусіць разгаварыцца.

|| незак. развя́зваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. развя́зка, -і, ДМ -зцы, мн. -і, -зак, ж. (да 1 знач.) і развя́званне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

адранцве́лы, ‑ая, ‑ае.

Які знаходзіцца ў стане адранцвення. // Які страціў адчувальнасць; знямелы, здранцвелы, адзеравянелы. Коля тым часам прывязаў каня да маладой сасонкі, а сам пачаў тупаць па дарозе, размінаючы адранцвелыя ногі. Якімовіч. Уплёўшыся за .. [вяроўку] адранцвелымі пальцамі, Ігнась разгойдваў язык звана. Чарнышэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)