скрупулёзны, ‑ая, ‑ае.
Дакладны да дробязей. Скрупулёзны аналіз. □ Для доказу даціроўкі «Малой падарожнай кніжыцы» вучоны прарабіў вельмі скрупулёзную даследчыцкую работу. Ліс. // Які прытрымліваецца абсалютнай дакладнасці ў чым‑н. Скрупулёзны чалавек. □ Колас — скрупулёзны майстар, ён ніколі не траціць многа слоў на самыя, здавалася б, адказныя, важныя апісанні. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гавэ́ндзіць ’гаварыць’ (слонім., Арх. Бяльк.), гаве́ньдзіць ’размаўляць, траціць час у пустых размовах’ (Бяльк.), рус. смал. гаве́ндить ’гаварыць пустое’. Бясспрэчна, запазычанне з польск. gawędzić ’тс’, як і гавэ́нда (гл.). Запазычана з польск. і слова гавэ́ндаць ’гаварыць пустое, бяссэнснае’ (Шат.). Параўн. польск. рэдкае gawędać ’гаварыць’ (Варш. сл., I, 810).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
spend [spend] v. (spent)
1. (on) тра́ціць, растра́чваць, выдатко́ўваць;
spend much trouble/pains on smth. тра́ціць шмат намага́нняў на што-н.;
She spent herself for her children. Яна аддала ўсю сябе дзецям.
2. право́дзіць, ба́віць (час);
spend one’s time in reading право́дзіць час за чыта́ннем;
Spend a week with us. Заставайся з намі на які тыдзень.
♦
spend a penny BrE, infml, dated пайсці́ ў прыбіра́льню
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Трупяне́ць ‘палохацца, бянтэжыцца’ (Сцяшк. Сл.), ‘траціць рухомасць ад моцнага перажывання, узрушэння, холаду’ (ТСБМ), сюды ж, відаць, з пропускам галоснага трупне́ць: патрупнелі ўцякаючы, аш сэрца лекаці́ць (шчуч., Араш. і інш.). Да труп (гл.). Дзеяслоў утварыўся ад прыметніка *trup‑ьnъ і суф. *‑ě‑ti, як дзервяне́ць, мярцвець, дранцвець і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тра́ціцца несов.
1. (расходовать свои средства) тра́титься, истра́чиваться;
2. (утрачиваться) теря́ться;
т. лёгкасць ру́хаў — теря́ется лёгкость движе́ний;
3. страд. тра́титься; истра́чиваться; транжи́риться; теря́ться; убива́ться; роня́ться; см. тра́ціць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
скупы́, -а́я, -о́е.
1. Празмерна беражлівы, да прагнасці ашчадны.
Скупая суседка.
Скупа (прысл.) траціць грошы.
2. Які сведчыць аб празмернай беражлівасці, прагнасці.
С. падарунак.
3. Які не дасягае крыху якой-н. меры, вагі і пад., няпоўны (разм.).
С. беркавец сена.
С. кілаграм цукру.
Скупая вячэра (бедная, мізэрная).
4. перан. Недастатковы, слабы ў сваім праяўленні; умераны, стрыманы.
С. дожджык.
Скупыя словы пахвалы.
С. на словы чалавек (які маўчыць).
|| наз. ску́пасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
цямне́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -е́е; незак.
1. Станавіцца цёмным, цямнейшым; траціць яркасць.
Срэбра з часам цямнее.
2. безас. Пра надыход цемнаты; змяркацца.
Улетку позна цямнее.
3. Вылучацца сваім цёмным колерам, віднецца (пра што-н. цёмнае).
Здалёк цямнеў лес.
На фоне неба цямнела нейкая постаць.
|| зак. пацямне́ць, -е́е (да 1 і 2 знач.) і сцямне́ць, -е́е (да 2 знач.).
|| наз. пацямне́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
губля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак., каго-што.
1. Пазбаўляцца чаго‑н., пакідаючы, забываючы дзе‑н. па няўважлівасці. Губляць ключы. Губляць грошы. Губляць рэчы. // Скідваць, атрасаць з сябе (лісце, пер’е і пад.). Сумавала рабіна ў полі, Што губляе ўсё лісцейка з голля. Журба. Не кукуй, зязюля, хоць так цяжка грудзям, Не губляй па лесе пер’е, галасы. Танк.
2. Марна траціць што‑н. дарагое, каштоўнае. Хто рана сее, той насенне не губляе. З нар. Коцік часу не губляе, Мышку ў норку заганяе. А. Александровіч. // Пра таго, хто памёр, загінуў. Шматала мяцеліца Конскія грывы, У жорсткіх атаках Сяброў мы гублялі. Хведаровіч.
3. Пазбаўляцца часткова або поўнасцю якіх‑н. уласцівасцей, якасцей, стану. Губляць надзею. □ Прамень сонца.. з’явіўся на столі — вузкая ружовая палоска. Паступова яна робіцца святлейшай, губляе ружовасць. Шамякін. Хлапчук глядзеў на жоўты, высушаны дашчэнту твар, які губляў свой звычайны, знаёмы выраз. Самуйлёнак. // Выходзіць з ранейшага становішча, мяняць размяшчэнне, позу. Губляць устойлівасць. Губляць раўнавагу.
4. Збівацца з чаго‑н., страчваць што‑н. Губляць дарогу. Губляць сувязь думак.
•••
Губляць (траціць) галаву — траціць здольнасць цвяроза думаць, губляцца ў складаных абставінах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няме́ць
1. stumm wérden, verstúmmen vi (s); die Spráche verlíeren* (траціць здольнасць гаварыць, мову);
2. (пра цела) erstárren vi (s), starr [gefühllos] wérden, ábsterben* vi (s)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
неўвяда́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Такі, які не вяне, які застаецца свежым. Мы сагрэем планету Сваімі рукамі, Каб наступнікам нашым Паднесці, як дар, Не зямлю, што хавае за пазухай камень, — У неўвядальную зелень апрануты шар! Макаль.
2. перан. Які з цягам часу не траціць свайго значэння, сілы і пад. Неўвядальная слава.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)