мімалётам, прысл.
1. Пралятаючы міма. Птушкі бываюць тут толькі мімалётам.
2. Разм. Бегла, мімалётна. Світанак над ціхай дрымотай Казармы салдацкай узняўся. Ды бачыць ёй сны мімалётам Хвіліна адна засталася. Калачынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хваста́ты, ‑ая, ‑ае.
З вялікім або густым хвастом. Вогненная хвастатая прыгажуня-лісіца жыла ў лагеры даўно. Няхай. Міма праплываюць прыгожыя хвастатыя птушкі. «ЛіМ». // Які мае хвост, доўгі канец. Хвастатая камета.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штука́рскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да штукара, штукарства, уласцівы ім. У гмах далоні — і жар-птушкі Чародкай сядуць на плячы. Ківок — і з рота пырснуць стужкі — Штукарскія спавівачы. Макаль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саланга́на
(ад малайск. salamga)
птушка падатрада стрыжоў, пашыраная ў Паўд.-Усх. Азіі, Інданезіі, Аўстраліі; гнёзды гэтай птушкі, пабудаваныя з зацвярдзелай сліны, у кітайцаў і некаторых іншых народаў ужываюцца ў ежу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Пта́ства, пта́ство ’птушкі’, ’свойскія птушкі’ (ТСБМ, Нас., Нік. Очерки, Байк. і Некр., Шат., Інстр. 2; люб., Жыв. сл.; дзятл., лід., шчуч., Сл. ПЗБ; ТС, Сл. Брэс., ГЧ). З польск. ptastwo, ptactwo ’тс’, якія з’яўляюцца рэгулярнымі дэрыватамі ад ptak ’птушка’. Параўн. Брукнер (446) і наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вараннё ’падобныя да варон птушкі’ (З нар. сл.). Да варона з суфіксам зборнасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пупы́р 1 ’уздуцце, пухір’ (Цых.), пупырка ’бародаўка’ (Яўс.), пупырышка ’маленькі бугорчык, звычайна на скуры; пупышка’ (ТСБМ), рус. пупырь ’прышч; пухір; пупышка; грыб’, пупырка ’завязь агуркоў’, польск. pępyrz ’пухір’ (1136 г., pampir у запісе, гл. Банькоўскі, 2, 539). Прасл. дыял. *роругь (< *рорь), гл. пуп (Фасмер, 3, 408).
◎ Пупы́р 2 ’сава’ (Сцяшк. Сл.). Гукапераймальнае (ад пупу! ’крык птушкі’), параўн. укр. пупенак, пупник ’від птушкі’, балг. пу́панец ’сава, Upupa epops’, пупа ’крычаць пупу! (пра саву)’ і лац. назву птушкі upupa.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пазалята́ць, ‑ае; зак.
1. Заляцець, апынуцца дзе‑н. — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае. Птушкі пазаляталі далёка.
2. Уляцець куды‑н. — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае. Галубы пазаляталі ў двор.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ці́ўкаць, ‑ае; незак.
Абзывацца гукамі, падобнымі па «ціў-ціў» (пра птушак). У бярозах і асінах ціўкалі птушкі. Бураўкін. // Утвараць тонкі, высокі гук (пра кулі і пад.). Над галавой ціўкалі кулі. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ціў-ці́ў, выкл.
Ужываецца гукапераймальна для абазначэння птушынага спеву, палёту кулі. Малыя птушкі з дрэў Смяюцца ў вочы: «Ціў-ціў! Ціў-ціў!». Корбан. «Ці-іў, ціў», — прапелі кулі ля дзвярэй. Ставер.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)