◎ Набахту́рываць ’прагна піць, звыш меры наліваць што-н. (Нас.), nabachturyć ’напаіць гарэлкай’ (Пятк. 2, 200), набах‑ тэрыць ’наліць вельмі поўна’ (любан., Нар. сл.), укр. набахту́‑ рити ’набіць лухтой, дробяззю (галаву)’, сюды ж, магчыма, славац. nabachtany ’добра наедзены’, польск. nabechtywać ’нагаворваць, паклёпнічаць, пляткарыць’, балг. набъхтвам ’біць, лупцаваць’ і іншыя экспрэсіўныя ўтварэнні з падобнай семантыкай. Утворана ад *бахту́рыць, параўн. бахтиць (гл.) з нарашчэннем ‑ур‑© адносна славац., польск. і балг. гл. Махэк₂ (41, да bäcat ’біць’), Брукнер (19, да bach).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перасы́паць, -плю, -плеш, -пле; -ы́п; -паны; зак., што.
1. Насыпаць у другое месца.
П. збожжа ў мяшкі.
2. і чаго. Насыпаць звыш меры.
П. цукру ў чай.
3. чым. Насыпаць што-н. паміж чым-н.
П. адзенне нафталінам.
4. Разабраўшы, сабраць нанава, замяніўшы пашкоджаныя часткі.
П. хлеў.
5. перан., чым. Перапоўніць (мову) якімі-н. спецыфічнымі зваротамі, словамі і пад.
П. апавяданне дыялектызмамі.
|| незак. перасыпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. перасыпа́нне, -я, н. (да 1, 3, 4 і 5 знач.) і перасы́пка, -і, ДМ -пцы, ж. (да 1, 3 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
norma
norm|a
ж.
1. норма;
~a pracy — норма выпрацоўкі;
ponad ~ę — звыш нормы;
2. стандарт;
~y moralne — маральныя стандарты
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
гіпертані́я
(ад гр. hyper = над, звыш + tonos = напружанне)
1) павышэнне крывянога ціску (проціл. гіпатанія 1);
2) хвароба, якая выражаецца ў павышэнні крывянога ціску ў артэрыяльных сасудах.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
вы́дача ж., в разн. знач. вы́дача ж.; (товаров — ещё) о́тпуск м.;
в. пасве́дчанняў — вы́дача удостовере́ний;
в. злачы́нцаў — вы́дача престу́пников;
в. тава́раў — вы́дача (о́тпуск) това́ров;
в. праду́кцыі звыш пла́на — вы́дача проду́кции сверх пла́на;
вялі́кая в. — больша́я вы́дача
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вне предлог с род.
1. (снаружи за пределами) па-за (кім, чым);
вне до́ма па-за до́мам;
вне ко́нкурса па-за ко́нкурсам;
вне зако́на па-за зако́нам;
3. (без) без (каго, чаго); (сверх) звыш (каго, чаго);
вне о́череди без чаргі́;
вне пла́на звыш пла́на;
вне вся́кого сомне́ния без уся́кага сумне́ння;
◊
вне вся́кого сравне́ния вышэ́й за ўся́кае параўна́нне;
вне вре́мени и простра́нства па-за ча́сам і прасто́рай;
вне себя́ не по́мнячы сябе́, не ў сабе́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Überfluss
m -es (in, an D) бага́цце, лі́шак (чаго-н.)
◊ im ~ schwímmen* — пла́ваць [кача́цца] ні́бы сыр у ма́сле [у смята́не]
zum ~ — звыш таго́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ponad
1. па-над, над;
wzbić się ponad chmury — узляцець над хмарамі;
ponad falami — па-над хвалямі;
ponad wszystko — вышэй за ўсё;
2. звыш, над;
ponad miarę — звыш меры;
wydać ponad tysiąc złotych — выдаткаваць больш за тысячу злотых;
bielszy ponad śnieg — бялейшы за снег
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
аверта́йм
(англ. overtime, ад over = звыш + time = час)
сп. дадатковы час (у хакеі, футболе), які назначаецца пасля асноўнага часу гульні ў выпадку, калі неабходна выявіць каманду-пераможцу.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
перахадзі́ць, ‑хаджу, ‑ходзіш, ‑ходзіць; зак.
1. што. Перабыць якую‑н. пару, ходзячы ў чым‑н. або як‑н. Перахадзіць зіму ў асеннім паліто.
2. чым. У гульнях — пайсці іначай, перамяніць ход. Перахадзіць пешкай.
3. што. Разм. Перанесці хваробу на нагах. Перахадзіць грып.
4. Разм. Пахадзіць цяжарнай звыш тэрміну.
5. што і без дап. Прайсці, абысці ўсё або многа чаго‑н. Колькі я перахадзіў за год! Усе дарогі ў наваколлі перахадзіў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)