мя́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. мяк, мякла; незак.

1. Рабіцца мяккім, менш цвёрдым; размякаць.

2. Рабіцца вялым, расслабленым. Хлопец хоча перавярнуцца, ды раптоўны боль забівае яму дух, ён адразу мякне. Карпюк.

3. перан. Прыходзіць у стан душэўнай дабрата, чуласці, спагадлівасць. Бацька, хоць не прызнаваўся, Ды таксама трохі мяк, Калі часам даставаўся З-за сынка ўвагі знак. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падупа́сці, ‑паду, ‑падзеш, ‑падзе; зак.

Разм.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыйсці да заняпаду, запусцець. Гаспадарка падупала.

2. Стаць слабым, хваравітым. Чалавек, мусіць, падупаў здароўем — не прайшла дарам блакада. Новікаў. // (1 і 2 ас. не ўжыв.); перан. Панізіцца; паслабець (пра настрой, духі пад.). Дух на паляванні — магутная сіла. Падупаў духам — удачы не будзе... Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шчур ​1, ‑а́, м.

Невялікая птушка сямейства ўюрковых.

шчур ​2, ‑а, м.

У славянскай міфалогіі — далёкі продак, роданачальнік. Жылі там шчуры і прашчуры нашы.

шчур ​3, ‑а́, м.

Абл. Пацук. Стукнуў хтось — ён [Сымон] раптам скок! Прытуліўся ў кут, у цёмны, Дух стаіўшы, ні мур-мур! Скуль жа стук той патаёмны? Ці прабег дзе проста шчур? Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дуалі́зм

(ад лац. dualis = дваісты)

1) філасофскае вучэнне, якое лічыць пачаткам быцця дзве незалежныя асновы — матэрыя і дух, спрабуючы спалучыць матэрыялізм з ідэалізмам (параўн. манізм, плюралізм 1);

2) дваістасць, раздвоенасць чаго-н.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

Копша 1 ’капун, маларухавы, павольны ў рухах чалавек’ (ТС), ’лянівая жанчына’ (Мат. Гом.). Гл. капацца. Назоўнік утварыўся з дапамогай экспрэсіўнага суфікса ‑ша Nomina agentis (SP, 2, 76–77; Сцяцко, Афікс. наз., 75–76).

Копша 2 ’далакоп, магільны дух’ (Нас., Яруш.). Да капаць (гл.). Параўн. копша 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

duch, ~u

м. дух; душа;

iść z ~em czasu — у адпаведнасці з духам (патрабаваннямі) часу;

nie ma ani żywego ~a — няма ні адной жывой душы;

a to niespokojny duch! — вось неспакойная душа!;

zły duch — нячысты; злы дух;

śmiać się w ~u — смяяцца ў душы;

wyzionąć ~a — памерці;

podnieść ~a armii — падняць дух арміі;

upaść na ~u — упасці духам;

Bogu ~a winien — ні ў чым не вінаваты; Богу душой не вінаваты;

~em! — хутка!; шпарка!; адным духам!;

mieć słabego ~a — быць маладушным;

dodać ~a — падняць дух; дадаць аптымізму

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

нячы́сты I прил., в разн. знач. нечи́стый;

~тая бялі́зна — нечи́стое бельё;

~тая паро́да — нечи́стая поро́да;

~тае вымаўле́нне — нечи́стое произноше́ние;

~тая рабо́та — нечи́стая рабо́та;

~тае сумле́нне — нечи́стая со́весть;

◊ н. на руку́ — нечи́стый на́ руку

нячы́сты II разг.

1. (греховный) нечи́стый; дья́вольский;

~тае ме́сца — нечи́стое (дья́вольское) ме́сто;

2. сущ. нечи́стый, лука́вый, бес, дья́вол;

н. падбі́ў — бес попу́тал;

◊ н. дух — нечи́стый дух;

~тая сі́ла — нечи́стая си́ла

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

святы́

1. прил., рел. свято́й;

~та́я тро́йца — свята́я тро́ица;

2. прил., перен. свято́й, свяще́нный;

с. абавя́зак — свято́й (свяще́нный) долг;

3. в знач. сущ., рел. свято́й;

4. в знач. сущ., ирон. свято́ша;

◊ ~та́я пра́ўда — свята́я пра́вда;

с. дух — свято́й дух;

~ты́м ду́хам — шутл. святы́м ду́хом;

~та́я прастата́ — свята́я простота́;

~та́я ~ты́х — свята́я святы́х;

не ~ты́я гаршкі́ ле́пяць — посл. не бо́ги горшки́ обжига́ют

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

адды́хацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Перайсці да спакойнага роўнага дыхання (пасля бегу, рэзкіх рухаў і пад.); перавесці дух. [Маці] трымае хустку ў руцэ, прыціснула руку да грудзей, мусіць, задыхалася вельмі, спатыкаецца ад стомы і страху, падае, узнімаецца, сцішае на хвіліну крокі, каб аддыхацца, ізноў ідзе подбежкам. Галавач. Мімаволі падкасіліся ногі, і Анісся прыхілілася да заснежанага плоту, каб аддыхацца, сабрацца з думкамі. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

zapierać

I

1. незак.

запіраць; замыкаць;

2. czego адмаўляць што; не прызнаваць чаго;

zapierać dech — займаць дух

II незак.

замываць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)