неразуме́нне, ‑я, н.
Адсутнасць разумення; няздольнасць зразумець што‑н. Неразуменне сэнсу бурлівых падзей, якія тварыліся ў краіне, часта выклікала ў пісьменніка роспач. Каваленка. — Калі ж канец ужо? — пытае дзед, І ў словах — шчырае неразуменне. Гілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
птах, ‑а, м.
Разм. Птушка, звычайна вялікая. У непраходнай глухамані гняздзіцца на векавых дрэвах рэдкі птах — чорны бусел. В. Вольскі. Дзед ганарыўся галубамі: маўляў, ні ў каго няма такіх разумных птахаў, як у яго... Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тыту́н, ‑у, м.
Тое, што і тытунь. Дзед сядзеў на лаўцы каля печы. У пячурцы ляжаў яго капшук з тытуном і крэсіва. Колас. Тадэўчык устае, папраўляе вогнішча, напіхае зноў тытуну ў люльку і дзівіцца. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Туля́г ‘вялікае воблака, хмара’ (І. Пташнікаў), туля́х ‘светлае воблака ў пагодлівы дзень’ (віл., ЛА, 5), туля́г, тулягі́ ‘воблакі’ (віл., ЛА, 2). Да туля́цца (гл.), метафара на базе туляга ‘вандроўнік, валацуга’, параўн. іншыя метафарычныя назвы хмар і аблокаў: дзед (мін., ЛА, 2), буго́р (гом., ЛА, 2); апошняе Непакупны (Мовознавство, 1998, 2–3, 62–77) параўноўвае з літ. gùburas ‘бугор’, ‘хмара’ і адпаведнымі з’явамі ў іншых мовах, што дазваляе трактаваць іх як семантычную індаеўрапейскую ўніверсалію. Форма м. р. туляг, магчыма, пад уплывам во́блак м. р. (Некр. і Байк. і інш.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абду́маць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Папярэдне ў думках разгледзець усе магчымыя акалічнасці, дэталі чаго‑н.; усебакова ўзважыць; падумаўшы, вырашыць. Абдумаць пытанне. Абдумаць маршрут. □ Дзед жа Талаш за гэты час абдумаў план свайго далейшага дзеяння. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
задзіві́цца, ‑дзіўлюся, ‑дзівішся, ‑дзівіцца; зак.
Разм. Пачаць дзівіцца. // Здзівіцца. Задзівіўся дужа дзед, калі пакуп[нік] пачаў адлічваць яму грошы папяровымі маркамі. Колас. Андрэй задзівіўся і сказаў: — Усе робяць. Дай, гаспадар, і мне якую работу ў рукі. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
памата́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. што. Зматаць усё, многае. Памагаць усе ніткі.
2. што, чым і без дап. Матаць 1 некаторы час; матнуць некалькі разоў. Дзед узяў у.. [Косці] корань, пакруціў у руках, памагаў галавою. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаро́бны, ‑ая, ‑ае.
Ручной работы; не фабрычнага вырабу. Дзед ад хвалявання часта набіваў сваю самаробную люльку, цмокаў губамі і пагладжваў сівую бараду. Няхай. У Колі чамадан фабрычны, фанерны, а ў Грышы самаробны, з тоненькіх дошчачак. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сіло́к, ‑лка, м.
Тое, што і сіло. З сухое лапушыны Зрабіў свісток такі, Што голасам птушыным Іх [чачотак] вабіць на сілкі. Хведаровіч. Праз дзве-тры хвіліны гіпнатызёр быў упэўнены, што дзед заблытаўся ўжо ў яго сілок. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сяке́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Памянш. да сякера; невялікая сякера. Сабраўся дзед Баўтрук, забраў сякія-такія рэчы, сякерку сваю цяслярскую вострую ўзяў і, не аказаўшыся нявестцы, выйшаў з хутара на дарогу. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)