імя́, імя́ і імені, Д імю і імені, мн. імі і імёны, імяў, імён і імёнаў, н.
1. Асабістая назва чалавека, якая даецца яму пры нараджэнні.
Уласнае і.
Яго і. — Сяргей.
2. Поўная асабістая назва чалавека з імем па бацьку, а таксама яго прозвішчам.
Завуць Раман, а і. па бацьку Пракопавіч.
3. Спадчыннае афіцыйнае найменне, якое паказвае на прыналежнасць чалавека да пэўнай сям’і, напр., у беларусаў: Брыль, Гарэцкі, Дубоўка, Карскі, Мележ, Насовіч, Шырма, Янчук.
4. Асабістая вядомасць, рэпутацыя.
Вучоны з сусветным імем.
5. Назва прадмета, з’явы.
Расліна альяс вядома пад імем сталетнік.
6. У выразе: у імя́ каго-чаго — у памяць, у гонар каго-, чаго-н. (высок.).
У і. дружбы.
7. у знач. прыназ. з Р. Названы ў гонар каго-, чаго-н.
Тэатр і.
Янкі Купалы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Га́вань ’гавань’ (БРС). Рус. га́вань, укр. га́вань (з XVIII ст.). Першакрыніцай слова з’яўляецца гал. haven. У рус. мове слова ў розных формах (хавен, гавей, гавон, гаван) вядома з Пятроўскай эпохі. Гл. Фасмер, 1, 379. У бел. мове, магчыма, запазычанне непасрэдна з рус. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Га́рнец ’гарнец’ (БРС, Сцяшк., Касп., Бяльк., Шат., Сл. паўн.-зах.). Рус. га́рнец, укр. га́рнець. Запазычанне з польск. garniec ’тс’ (а гэта вытворнае ад *gъrnъ; гл. Слаўскі, 1, 260). Ст.-бел. кгарнецъ, гарнецъ вядома з XVI ст. (гл. Булыка, Запазыч., 147). Параўн. га́рац, га́рчык.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
bet2 [bet] v. (bet)
1. (on/against) ісці́ ў закла́д
2. infml быць перакана́ным (у чым-н.);
I bet we’re too late. Пэўна, мы спазняемся.
♦
You bet! AmE А як жа!; Яшчэ б!; Вядома!;
bet one’s life (on smth.) ≅ руку́ на адцён дава́ць; быць абсалю́тна перакана́ным (у чым-н.)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
палі́тыка
[гр. politike (techne) = уменне кіраваць дзяржавай]
1) дзейнасць органаў дзяржаўнай улады, партый, грамадскіх груп у галіне ўнутрыдзяржаўнага кіравання і міжнародных адносін, адпаведная іх інтарэсам і мэтам (напр. п. мірнага суіснавання);
2) сукупнасць пытанняў і падзей унутранага і міжнароднага грамадскага жыцця;
3) характар чыіх-н. паводзін, накіраваны на дасягненне пэўнай мэты (напр. мне твая п. вядома).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Дакла́д ’даклад’ (БРС). Паводле Шанскага (1, Д, Е, Ж, 157), бел. дакла́д (як і балг. докла́д) запазычана з рус. докла́д ’тс’. Рус. слова ўтворана бязафіксным спосабам словаўтварэння ад дзеяслова докладати ’дакладваць’. У рус. помніках яно вядома з 1474 г. Сюды адносяцца і дакла́дчык, дакла́дчыца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
До́мна ’домна’ (БРС). Рус. до́мна, укр. до́мна. У рус. мове ўпершыню адзначаецца ў 1663 г. (у форме домня), а ў сучаснай форме — у творах Пятра I. У формах дъмьница, домница вядома ўжо ў XVI ст. Звязана з дзеясловам дъмѫ дѫти (паводле Шанскага, з дъмати) ’дзьмуць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
валісне́рыя
[н.-лац. vallisneria, ад іт. A. Vallisnieri = прозвішча іт. батаніка (памёр у 1730 г.)]
падводная травяністая расліна сям. жабнікавых са стужкападобным ярка-зялёным лісцем, пашыраная ў прэсных вадаёмах трапічных і субтрапічных зон; на Беларусі вядома як акварыумная.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
замару́дзіць, ‑руджу, ‑рудзіш, ‑рудзіць; зак.
1. што. Зрабіць больш павольным, марудным, паменшыць скорасць чаго‑н. Замарудзіць крок. □ Цягнік якраз замарудзіў хаду каля паўстанка. Хадкевіч.
2. без дап., з інф. або з чым. (звычайна з адмоўем). Затрымацца, прыпазніцца. Калеснік канчаў насаджваць спіцы, і каваль не замарудзіў з нацяжкай шыны. Пальчэўскі. Сцёпа, вядома, не замарудзіў прынесці кніжку, чым яшчэ больш узрадаваў дзядзьку Мікалая. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падключы́цца, ‑ключуся, ‑ключышся, ‑ключыцца; зак.
Далучыцца да сістэмы забеспячэння электрычнасцю, газам і інш. Клуб, як і ўсё сяло, асвятляўся электрычнасцю, — нядаўна заракітнянцы падключыліся да дзяржаўнай кальцавой высакавольтнай лініі. Краўчанка. // перан. Разм. Уключыцца ў работу, прыняць удзел у чым‑н. — Вядома, крыху шкодзілі немцам.. Сыпалі пясок у буквы, псавалі тармазы. Адзін раз развінцілі рэйкі, скінулі цягнік. Пачалі старыя рабочыя, потым моладзь падключылася. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)