Melior est consulta tarditas, quam temeraria celeritas

Лепш разумная павольнасць, чым безразважлівая хуткасць.

Лучше разумная медлительность, чем безрассудная быстрота.

бел. Спехам нарабіў смеху. Хто спяшыць, той і спатыкаецца. Па­ волі едучы, далей будзеш. Памалу едзеш ‒ далей заедзеш.

рус. Не переведя духу, дальше ворот не добежишь. Лучше идти, да присаживаться в пути, чем бежать, да лежать. Вскачь землю не пашут.

фр. Qui va doucement va loin (Кто едет тихо, далеко едет).

англ. Haste makes waste (Торопливость ведёт к ущербу). Fool’s haste is no speed (Поспешность дурака ‒ не скорость).

нем. Der Eilige wirkt komisch (Кто спешит, выглядит комично). Wer zu sehr eilt, wird langsam fertig (Кто очень спешит, будет готов не скоро).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Fügung

f -, -en

1) злучэ́нне; су́вязь, счапле́нне

2) пако́рлівасць, паслухмя́насць

3) лёс

durch ~ des Zúfalls — па во́лі лёсу

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

лёс​1

(польск. los, ад с.-в.-ням. lōz)

1) незалежны ад волі чалавека ход падзей, збег абставін;

2) далейшае існаванне, будучыня;

3) доля, становішча ў жыцці (напр. жаночы л.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

Раско́ша, ро́скаш ’празмерны дастатак, пышнасць, велічнае хараство’, ’прастор, свабода, пачуццё свабоды, волі’, ’спакой’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, Ян.), ’воля, прыволле, прастор’ (Касп., Байк. і Некр.), ’багацце’ (Байк. і Некр.), роско́ша ’дадатак’ (ТС). Параўн. укр. р́оскіш ’празмерны дастатак, задавальненне, асалода’, рус. ро́скошь ’прыемнасць, раскоша’, польск. rozkosz ’роскаш, багацце’, чэш., славац. rozkoš ’радасць, асалода’, славен. razkošje ’роскаш, багацце, радасць’, серб.-харв. ра̀скош ’раскоша’, балг. разко́ш ’асалода’. Звычайна рэканструюецца як *orzkošь (< *orzkoxj‑) і звязваецца з *koxati (гл. кахаць). Гл. Фасмер, 3, 504; Брукнер, 242; Бязлай, 3, 159; БЕР, 6, 155.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сіламо́ц ‘сілком, гвалтам, прымусам’ (Гарэц., Ласт.), ‘вытрымка, сіла волі’ (Сцяшк. Сл.), сіламо́ццю ‘сілком, прымусам’ (Нас., Бяльк., ТС, Нар. лекс., Пятк. 2), сіломо́ць ‘сілаю’ (ТС), сіламо́ццем ‘сілком’, ‘праз сілу’ (Ян., Мат. Гом.), сіламоцце ‘сіла, насілле’ (Нас.). Да сіла і моц (гл.). Рытарычная фігура з двух аднолькавых па семантыцы слоў, з якіх апошняе лічыцца запазычаным. Параўн. аднак укр. силомі́ць ‘сілком’, для якога ўзнаўляецца зыходнае спалучэнне з сила і *(й)міти ‘узяць’ (ЕСУМ, 5, 230–231), што на фоне беларускіх слоў падаецца верагодным, параўн. асабліва дзеяслоў сілуме́ць ‘сваволіць’ (Сцяшк. Сл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

падтапта́ць, ‑тапчу, ‑топчаш, ‑топча; зак., каго-што.

1. Топчучы нагамі, падмяць пад сябе, раздушыць. Коні падтапталі гусей.

2. Разм. Крыху знасіць абутак. Падтаптаць боты.

•••

Падтаптаць пад ногі — падпарадкаваць сваёй волі, сваёй уладзе; перастаць лічыцца з кім‑, чым‑н. [Лявон:] Гэта парка яшчэ сябе пакажа, хутка ўсю вёску падтопча пад ногі. Козел.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

упхну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак. (разм.).

1. каго-што ў што. Уштурхнуць, усунуць.

У. пальчаткі ў кішэню.

Яго сілай упхнулі ў кабінет.

2. перан., што. Прымусіць узяць, прыняць што-н.

У. няякасны тавар каму-н.

3. перан., каго. Паставіць на якую-н. работу, пасаду і пад. супраць волі або ўладкаваць куды-н. па пратэкцыі.

У. на завод.

У. сына на завочнае аддзяленне інстытута.

|| незак. упіха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і упі́хваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дыкта́т

(ням. Diktat, ад лац. dictatum = тое, што прадыктавана)

палітыка навязвання сваіх умоў, патрабаванняў моцнай краінай больш слабой краіне;

2) несправядлівае пагадненне, дагавор, абавязацельства, навязаныя адной дзяржавай другой супраць яе волі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

кайданы́, кайда́ны

(тур. kajdāni, ад ар. qajdāni)

1) жалезныя кольцы, змацаваныя ланцугом, для надзявання на ногі і рукі вязням;

2) перан. тое, што звязвае чалавека, пазбаўляе яго волі (напр. к. рабства).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

веле́ние ср. нака́з, -зу м.; (приказ) зага́д, -ду м.; (распоряжение) распараджэ́нне, -ння ср.;

◊

по веле́нию до́лга як ка́жа абавя́зак, па абавя́зку;

по щу́чьему веле́нью па шчупако́вай во́лі, цу́дам.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)