пакаці́ць, -качу́, -ко́ціш, -ко́ціць; -ко́чаны; зак.

1. што. Прымусіць каціцца.

П. бервяно.

2. Хутка паехаць, адправіцца куды-н. (разм.).

Машына пакаціла ў бок горада.

Яны пакацілі на поўдзень.

3. каго-што. Паваліць, прымусіць упасці (разм.).

Ён пакаціў мяне на зямлю.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

Рэ́шка ’бок манеты, адваротны гербаваму малюнку’ (ТСБМ). З рус. решка ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Старана́ ‘бок’; ‘напрамак свету’, ‘край, краіна’, ‘бок (у судзе)’, ‘бок (у адзенні)’, ‘бок гумна; прыстаронак’ (ТСБМ, Ласт., Стан., Байк. і Некр., Сл. ПЗБ), сторона́ ‘бок, бакавіна’, ‘край, мясцовасць’ (ТС), ст.-бел. сторона ‘край, краіна’, ‘напрамак’, ‘супрацьстаўныя групы’, ‘юрыдычная асоба’ (Сташайтэне, Абстр. лекс., 69). Параўн. укр., рус. сторона́, стараж.-рус. сторона, польск., в.-луж., н.-луж. strona, палаб. stárna, чэш., славац. strana, серб.-харв. стра́на, славен. strána, балг. страна́, макед. страна, ст.-слав. страна. Прасл. *storna утворана з суф. ‑na ад прасл. *sterti (гл. прасціраць), якое, у сваю чаргу, ад і.-е. *ster‑ ‘тс’. Гл. Слаўскі, SP, 1, 116; Шустар-Шэўц, 1364–1365; Бязлай, 3, 323. Роднасныя лат. stara ‘паласа’, ст.-інд. str̥ṇā́ti, str̥ṇā́ti ‘разлёгся’, лац. sternō ‘рассыпаць, распасцерці’, sternere ‘сыпаць, сцяліць’. Гл. Фасмер, 3, 768 з літ-рай; Глухак, 586–587.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ры́скаць, ‑ае; незак.

Спец. Ухіляцца ад курсу то ў адзін, то ў другі бок (пра судна).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сторона́ ж.

1. в разн. знач. бок, род. бо́ку м.;

пойти́ в ра́зные сто́роны пайсці́ ў ро́зныя бакі́;

смотре́ть по сторона́м глядзе́ць па бака́х;

со стороны́ видне́е з бо́ку лепш віда́ць;

лицева́я сторона́ материа́ла до́бры (пра́вы) бок матэрыя́лу;

обсуди́ть вопро́с со всех сторо́н абмеркава́ць пыта́нне з усі́х бако́ў;

положи́тельная сторона́ де́ла дада́тны бок спра́вы;

побе́да на на́шей стороне́ перамо́га на на́шым баку́;

стоя́ть в стороне́ прям., перен. стая́ць убаку́;

дя́дя со стороны́ ма́тери дзя́дзька з бо́ку ма́ці;

2. мат. старана́, -ны́ ж.;

сто́роны прямоуго́льника сто́раны прамавуго́льніка;

3. (страна, местность) старо́нка, -кі ж., краі́на, -ны ж.;

родна́я сторона́ ро́дная старо́нка;

4. (место по краю, край) бок, род. бо́ку м., край, род. кра́ю м.;

ю́жная сторона́ ле́са паўднёвы бок (край) ле́су;

по обе́им сторона́м доро́ги па або́двух бака́х даро́гі;

5. (противопоставляемые группы) бок, род. бо́ку м.;

догова́ривающиеся сто́роны дагаво́рныя бакі́;

◊

на стороне́ на баку́;

всё в сто́рону усё на бок;

оста́ться в стороне́ заста́цца ўбаку́;

в сто́рону у бок;

моё де́ло сторона́ мая́ ха́та з кра́ю;

узна́ть стороно́й даве́дацца ад і́ншых;

на все четы́ре сто́роны на ўсе чаты́ры бакі́;

на сто́рону на бок;

со стороны́ з бо́ку;

с одно́й стороны́ з аднаго́ бо́ку;

со стороны́ (кого, чего) з бо́ку (каго, чаго);

шу́тки в сто́рону без жа́ртаў, жа́рты на бок;

подойти́ не с той стороны́ падысці́ не з таго́ бо́ку;

привлека́ть на свою́ сто́рону схіля́ць на свой бок;

приня́ть (чью-л.) сто́рону стаць на (чый-небудзь) бок.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

аве́рс

(фр. avers, ад лац. adversus = павернуты тварам)

правы (галоўны) бок манеты, медаля (параўн. рэверс 2).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

загребно́й спорт., мор.

1. прил. / загребны́е вёсла кармавы́я вёслы;

загребна́я сторона́ ле́вы бо́к;

2. сущ. кармавы́ вясля́р.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

подсо́лнечный

1. падсо́нечны; (солнечный) со́нечны;

подсо́лнечная сторона́ со́нечны бок;

2. (от подсо́лнечник) слане́чнікавы;

подсо́лнечное ма́сло (слане́чнікавы) але́й;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

туды́, прысл.

У той бок, у тое месца; проціл. сюды. Вунь там, каля тых дубоў, і Просцінка. Цімох накіраваўся туды. Колас. Бягун выхапіў з кішэні наган, стрэліў у каноплі і ў той жа момант рынуўся туды сам. Кулакоўскі. [Вера] пайшла туды, дзе грыміраваліся дзяўчаты. Асіпенка.

•••

(І) туды і сюды — а) у той і ў другі бок; б) па-рознаму; і так і гэтак.

Ні туды ні сюды — ні ў які бок; ні з месца.

То туды, то сюды — то ў адзін, то ў другі бок; узад і ўперад; у розныя бакі.

Туды і дарога каму-чаму гл. дарога.

Туды і назад — у абодва канцы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ліце́ ’твар’, ’правы бок матэрыі, адзення’ (беласт., Сл. ПЗБ). Да ліцо (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)