экзагено́та

(ад экза- + ген)

сукупнасць генаў, якія перададзены клеткай-донарам клетцы-рэцэпіенту ў бактэрый (параўн. эндагенота).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

экзака́рпій

(ад экза- + гр. karpos = плод)

знешні слой каляплодніка раслін (напр. скурка ягады вінаграду); параўн. эндакарпій.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

экзасфе́ра

(ад экза- + сфера)

знешняя абалонка зямной атмасферы, якая пачынаецца з вышыні ў некалькі соцень кіламетраў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

экзатаксі́ны

(ад экза- + таксіны)

таксіны, якія выдзяляюцца мікробамі ў асяроддзе, што іх акружае (напр. таксіны дыфтэрыйнай палачкі); параўн. эндатаксіны.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

экзо́смас

(ад экза- + осмас)

біял. прасочванне (дыфузія) вадкасцей і некаторых раствораных рэчываў з клеткі ў знешняе асяроддзе (проціл. эндосмас).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

БЕРТЛО́, Бертэло (Berthelot) П’ер Эжэн Марселен (25.10.1827, Парыж — 18.3.1907), французскі хімік, дзярж. дзеяч; адзін з заснавальнікаў сінтэтычнага кірунку арган. хіміі. Скончыў Парыжскі ун-т (1849). З 1859 праф. Вышэйшай фармацэўтычнай школы ў Парыжы, у 1864—1906 праф. Калеж дэ Франс. Навук. працы па арган. хіміі, хім. кінетыцы, тэрма- і аграхіміі, гісторыі хіміі. Сінтэзаваў арган. злучэнні розных класаў. Вынайшаў каларыметрычную бомбу, увёў паняцце экза- і эндатэрмічных рэакцый. У 1886—87 міністр асветы, у 1895 міністр замежных спраў Францыі.

Літ.:

Манолов К. Великие химики. Т. 1—2: Пер. с болг. 3 изд. М., 1986.

т. 3, с. 122

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

экзаге́нны

(ад экза- + -генны)

абумоўлены знешнімі прычынамі (проціл. эндагенны);

э-ыя працэсы — геалагічныя працэсы, якія адбываюцца на паверхні Зямлі (выветрыванне, эрозія, дзейнасць леднікоў і інш.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

экзафта́льм

(ад экза- + гр. ophthalmos = вока)

выпінанне вочнага яблыка з арбіты пры базедавай хваробе і пры змене яго формы, утварэнні пухліны ззаду вока і інш.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

экзакры́нны

(ад экза- + гр. krino = аддзяляю)

знешнесакраторны;

э-ыя залозы — залозы, якія выдзяляюць прадукты сваёй дзейнасці на паверхню цела або ў яго пустоты (слінныя, потавыя, сальныя, малочныя і іншыя залозы); параўн. эндакрынны.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

экзага́мія

(ад экза- + -гамія)

1) характэрны для першабытнаабшчыннага ладу звычай, які забараняў шлюбы паміж мужчынамі і жанчынамі аднаго роду, фратрыі (параўн. эндагамія 1);

2) зліццё (кан’югацыя) палавых клетак рознага паходжання, аўтбрыдзінг (параўн. эндагамія 2).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)