Разм. Засуджаны на высылку; ссыльны. // Прызначаны для высылкі. Якой багатай была царская Расія на такія вось месцы, месцы высыльныя.Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ца́рскі Záren-, zarístisch; káiserlich;
ца́рская гарэ́лкахім. Königswasser n -s
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
aqua regia
[,ђ,kwəˈri:dʒIə]
n., Chem.
ца́рская вада́(распуска́е зо́лата й пляты́ну)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
спачыва́льня, ‑і, ж.
Уст. Спальня (звычайна ў палацы, у баярскіх харомах і пад.). Паданне гаворыць, што вёскі тады яшчэ не было, усюды стаяў лес, і Пятру загадзя была пабудавана царская спачывальня.Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каро́наж.
1.в разн. знач. коро́на;
ца́рская к. — ца́рская коро́на;
со́нечная к. — со́лнечная коро́на;
2. кро́на;
густа́я к. дрэ́ва — густа́я кро́на де́рева;
◊ к. з галавы́ не зва́ліцца (не спадзе́) — коро́на с головы́ не упадёт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ца́рсків разн. знач. ца́рский;
ц. ўказ — ца́рский ука́з;
ц. рэжы́м — ца́рский режи́м;
~кая раско́ша — ца́рская ро́скошь;
○ ~кая гарэ́лка — хим.ца́рская во́дка;
~кія дзве́ры — церк. ца́рские врата́;
◊ ц. абе́д — ца́рский обе́д;
~кі стол — ца́рский стол
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ца́рскі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да цара, належыць яму. Царская карона. Царскі тытул.// Звязаны роднаснымі адносінамі з царом. Тут паказвалі на князёўну царскай крыві — на ёй была дыядэма.Самуйлёнак.
2. Які адносіцца да палітычнага рэжыму на чале з царом. Царскае самадзяржаўе. Царскі рэжым. □ Царскае самаўладства не лічылася з духоўнымі запатрабаваннямі народа і ўсяляк перашкаджала развіццю беларускай культуры, друкаванню кніг на роднай мове, не прызнавала нават і існавання самой мовы беларусаў.Суднік.Калісьці даўняю часінай, Пад царскім гнётам і ярмом Мая цудоўная краіна Была магілай і турмой.Глебка.// Звязаны з перыядам царызму. А ён [Сяргей Карага], па праўдзе сказаць, яшчэ і не жыў. То бадзянні па астрогах у царскія часы, то работа ў падполлі, то гэтая вайна...Колас.// Які мае такі палітычны рэжым. Была Расія царскіх дзён, А дні былі, як ночы; Душыў бязлітасны прыгон.Купала.// Пра грошы царскіх часоў. Пакуль Міхась корпаўся, завязваючы ў клунак сваю цывільную вопратку, да яго падышоў Крываручка і ціхачом дастаў з кішэні дзве царскія сторублёўкі, усунуў яму ў кішэню. — Гэта ад мяне перадай.Машара.
3.перан. Вельмі багаты, раскошны; як у цара. — Ідзі запрагай каня, — сказаў Ян, — і прыязджай забіраць лён. — У гэтым годзе, брат, лён у цябе царскі.Чарнышэвіч.[Бацька:] — Сёння ў нас, маці, царская вячэра!Гамолка.І вінаграднік, ветрам абласканы, Спяліў пад небам царскія плады.Чэрня./ужарт.ужыв.[Коля:] — Трэба зрабіць палаці, нацягаць туды травы, густа выкласці, і пасцеля, брат, будзе царская. Спі і радуйся.Ставер.— Вядома, работа не царская, — пажартаваў .. [Сцяпан], з крэктам узнімаючы рыдлёўку, — але грашавітая.Савіцкі.
•••
Царская гарэлкагл. гарэлка.
Царскія дзверыгл. дзверы.
Царскі абедгл. абед.
Царскі столгл. стол.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тады́шні, ‑яя, ‑яе.
Разм. Які існаваў задоўга да цяперашняга часу, тагачасны; той. [Дзед:] — Тадышнія ж машыны былі не тое, што цяперашнія. І царская нарабіла такога смуроду, што хоць ты нос затыкай.Сабаленка.Слава пра яе [гаспадаркі] поспехі разнеслася была на ўсю тадышнюю акругу.Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здавёнізда́вен, прысл.
Тое, што і здаўна. Здавён зялёнаю, лясною Завецца наша старана.Грахоўскі.Трэба нам песень не гэткіх, што некалі здавён няволя спявала нам царская.Купала.
•••
Здавён-даўна́ — з далёкіх часоў, спрадвеку. [Віцю і Івану] здавалася, што яны сябруюць здавён-даўна, гэта значыць усё жыццё.Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)