БУЛАТО́ВІЧ Аляксандр Ксавер’евіч

(8.10.1870, г. Арол? — 6.12.1919),

падарожнік, дыпламат, рэліг. публіцыст. Правадз. чл. Рус. геагр. т-ва. З патомных дваран Гродзенскай губ. Скончыў Аляксандраўскі ліцэй у Пецярбургу (1891), паскораны курс 1-га ваен. Паўлаўскага вучылішча (1902). У 1896—1900 тройчы пабываў у Эфіопіі. Рабіў здымку недаследаваных паўд.-зах. і зах. раёнаў, прасачыў цячэнне р. Ома, першы з еўрапейцаў перасек вобласць Кафа. Па просьбе эфіопскага імператара Мэнеліка II даследаваў стан зах. мяжы краіны, прапанаваў праграму мерапрыемстваў па рэарганізацыі арміі і дзярж. апарату Эфіопіі. Зрабіў важныя адкрыцці ў гідраграфіі і араграфіі краіны, сабраў значны матэрыял па этнаграфіі, праблемах рабства і сац. структуры эфіопскага грамадства. За падарожжа да воз. Рудольф з ваен. экспедыцыяй (1897—98) адзначаны вышэйшай эфіопскай узнагародай — залатым шчытом з шабляй (1898), рас. ордэнам Станіслава 2-й ступені (1898), малым сярэбраным медалём імя П.П.Сямёнава Рус. геагр. т-ва (1901). У 1900—01 у Порт-Артуры. У 1906 прыняў манаства, пад імем Антоній жыў на гары Афон (Грэцыя). У 1911 зноў пабываў у Эфіопіі. У 1-ю сусв. вайну ў 1914—17 іераманах атрада Чырв. Крыжа ў дзеючай арміі. Забіты рабаўнікамі.

Тв.:

Моя борьба с имяборцами на Святой горе Иеросхим. Пг., 1917;

С войсками Менелика II. М., 1971;

Третье путешествие по Эфиопии. М., 1987.

Літ.:

Кацнельсон И., Терехова Г. По неизведанным землям Эфиопии. М., 1975.

Г.Р.Усцюгава.

т. 3, с. 328

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

что​I мест.

1. што (род. чаго́, дат. чаму́, вин. што, твор., предл. чым);

2. (в знач. «как», «какой») як, які́, што;

что, твоя́ голова́ лу́чше? што (як), твая́ галава́ лепш?;

ну что, как у вас на да́че? ну што, як у вас на ле́цішчы?;

3. (в знач. «почему», «зачем») чаго́, што;

что ты так кричи́шь? чаго́ (што) ты так крычы́ш?;

4. (в знач. «сколько») ко́лькі, што;

что сто́ит э́та кни́жка? ко́лькі кашту́е гэ́та кні́жка?;

что возьмёшь за рабо́ту? ко́лькі (што) во́зьмеш за рабо́ту (пра́цу)?;

что бы́ло ду́ху, пусти́лся бежа́ть ко́лькі было́ ду́ху, пусці́ўся бе́гчы;

5. (в относительном употреблении) што, які́;

де́рево, что тут росло́ дрэ́ва, што (яко́е) тут расло́;

6. (при сопоставлении нескольких предложений); (одно-другое-третье) разг. адно́-друго́е-трэ́цяе, што-што-што;

что вспо́мнил, что забы́л, что перепу́тал што ўспо́мніў, што забы́ў, што пераблы́таў (адно́ ўспо́мніў, друго́е забы́ў, трэ́цяе пераблы́таў);

7. (в риторических вопросах и восклицательных предложениях: как) як; (изредка) што; (какой) які́;

до чего́ он испуга́лся! як ён спало́хаўся (спужа́ўся)!;

до чего́ холо́дный (хо́лодно)! які́ хало́дны! (як хо́ладна!);

(уж) на что разг. ужо́ ж. які́ (да чаго́) (перед сущ. или прил.), ужо́ ж як (да чаго́) (перед нареч. или глаг.);

что кому́ (за де́ло) до кого́, до чего́? яка́я каму́ спра́ва да каго́, да чаго́?;

что за ве́чер! які́ (што за) ве́чар!;

что за нужда́? што за кло́пат?, яка́я патрэ́ба?;

что по́льзы? яка́я (што) за кары́сць?;

что то́лку? што то́лку?, яка́я ра́цыя?, які́ сэнс?;

8. (в знач.: что я говорю?, даже не) ды што там;

доста́точно одного́ сло́ва, намёка… что намёка! — взгля́да до́сыць (дастатко́ва) аднаго́ сло́ва, намёку… ды што там намёку! — по́зірку;

◊

ма́ло ли что! ма́ла што!;

за чем де́ло ста́ло? у чым затры́мка?;

не́ за чем няма́ чаго́;

не́ на что няма́ на што;

ни за что, ни про что без дай прычы́ны;

ни к чему́ няма́ чаго́, няма́ патрэ́бы, без патрэ́бы, не трэ́ба;

прийти́ (верну́ться) ни с чем прыйсці́ (вярну́цца) ні з чым;

хоть бы что хоць бы што;

чуть что чуць што;

оста́ться ни при чём заста́цца ні пры чым;

ни во что не ста́вить лічы́ць за нішто́, не лічы́цца;

ни за что счита́ть лічы́ць за нішто́;

в слу́чае чего́ калі́ што яко́е;

не́ о чем говори́ть няма́ пра што гавары́ць;

что и говори́ть што і каза́ць;

хоть ты что хоць ты што;

что к чему́ што да чаго́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)