Comes facundus in via pro vehiculo est (Publilius)

Красамоўны спадарожнік у дарозе ‒ той жа экіпаж.

Красноречивый спутник в пути ‒ тот же экипаж.

бел. Добры таварыш — палова шляху. Ідзеш удваіх — дарога карацейшая.

рус. Разговор дорогу коротает. Умный товарищ ‒ половина дороги. Одному ехать ‒ и дорога длинная.

фр. Bon compagnon de voyage fait les lieues courtes (Хороший спутник делает вёрсты короче).

англ. A road-companion with plenty to say is as good as a coach (Разговорчивый спутник, что карета).

нем. Auf der Reise ein guter Gefährte ist so gut, wie ein Pferd (В путешествии хороший попутчик так хорош, как и лошадь).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Sano non paret dolor, aegro quantus amaret

Здаровы не адчувае болю, які ўласцівы хвораму.

Здоровый не испытывает боли, которая свойственна больному.

бел. Багаты беднаму не спагадае. Здаровы хвораму не верыць, а багаты ‒ беднаму. Сыты галоднаму не верыць. Заможны галышу не спагадае.

рус. Конный пешему не товарищ. Сытый голодного не разумеет. Каждому своя болезнь тяжела. За чужой щекой зуб не болит.

фр. Les repus ne comprennent pas les affamés (Сытые не понимают голодных).

англ. He jests at scars that never felt a wound (Смеётся над шрамами тот, у кого не было ран).

нем. Der Satte weiß nicht, wie dem Hungrigen zumute ist (Сытый не знает, каково на душе у голодного).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

боево́й в разн. знач. баявы́;

боево́й патро́н воен. баявы́ патро́н;

боево́й поря́док воен. баявы́ пара́дак;

боева́я гото́вность воен. баява́я гато́ўнасць;

боево́й това́рищ воен. баявы́ тава́рыш;

боево́й па́рень разг. баявы́ хло́пец;

боево́е креще́ние воен. баяво́е хрышчэ́нне.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кацёл (род. катла́) м., в разн. знач. котёл;

кухо́нны к. — ку́хонный котёл;

паравы́ к. — парово́й котёл;

папа́сці ў к.воен. попа́сть в котёл;

як у катле́ кіпе́ць — (как) в котле́ кипе́ть;

пабра́таўся гаршчо́к з катло́мпосл. гусь свинье́ не това́рищ

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ко́нны

1. в разн. знач. ко́нный;

к. двор — ко́нный двор;

к. заво́д — ко́нный заво́д;

ко́нная се́ялка — ко́нная се́ялка;

к. а́трад — ко́нный отря́д;

ко́нная эстафе́та — ко́нная эстафе́та;

2. в знач. сущ. ко́нный;

пе́шы ко́ннаму не тава́рышпогов. пе́ший ко́нному не това́рищ

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

няшча́сце ср.

1. несча́стье;

зда́рылася вялі́кае н. — случи́лось большо́е несча́стье;

н. мне з табо́й! — несча́стье мне с тобо́й!;

2. неуда́ча ж.;

вось н.! — вот неуда́ча!;

на н. — к несча́стью, на несча́стье, на (ту) беду́;

тава́рыш па ~сцітова́рищ по несча́стью

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

баявы́ в разн. знач. боево́й;

б. патро́н — боево́й патро́н;

б. пара́дак — боево́й поря́док;

б. тава́рыш — боево́й това́рищ;

б. хло́пец — боево́й па́рень;

~вая тэ́ма — боева́я те́ма;

а́я гало́ўка — боева́я голо́вка;

а́я — спружы́на боева́я пружи́на;

б. лісто́к — боево́й листо́к;

о́е хрышчэ́нне — боево́е креще́ние

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Тава́рыш ’друг, прыяцель, паплечнік, калега’, ’равеснік, аднагодак’ (ТСБМ, Нас., Некр. і Байк., Ласт., Бяльк., Сержп. Прымхі, Сл. ПЗБ), това́рыш ’сябар’ (ТС), товарышо́к ’пры неафіцыйным звароце’ (Нар. Гом.), сюды ж карэляты ж. р. тава́рышка ’сяброўка, саўдзельніца’, ’спадарожніца’, ’равесніца, з якой таварышавала’ (Янк. 2), ’сяброўка, аднагодка’ (Касп., Растарг., Сл. ПЗБ, Жд. 2), товары́шка ’тс’ (ТС), таварышава́ць ’сябраваць, дружыць’ (ТСБМ, Сержп. Прымхі), таварышкава́ць ’тс’ (Сцяц.), товарышова́ць, товары́шыць ’тс’ (Нас., ТС), ст.-бел. товаришь ’прыяцель; супольнік’ (Альтбаўэр), товаришъ, това́рышъ, таваришъ, таварышъ, товарышка ’супольніца’, товаришити ’дружыць, быць у адной суполцы’ (Карскі 2-3, 277, 394). Укр. това́риш ’прыяцель, супольнік’, рус. това́рищ ’тс’, польск. towarzysz ’тс’, каш. towařëš, н.-луж. towariš ’тс’, в.-луж. towarš ’тс’, ст.-чэш. tovaryš, towařiš, чэш. tovaryš ’падмайстар’, ’супольнік’, славац. towariš, славен. towȃriš ’тс’. Адзінага меркавання адносна паходжання слова няма. Чарных (2, 247) выводзіць са стараж.-рус. товаръ (гл. тавар1) з, магчыма, старэйшым на ўсходнеславянскай глебе значэннем ’стан; вайсковы лагер’. Суфікс ‑išč‑ь замест *‑iš‑ь/*‑yš‑ь, які адзначаецца ў іншых славянскіх мовах і сярэднерускіх гаворках, можа, такім чынам, тлумачыцца ўплывам стараж.-рус. това́рище ’стан’ (паводле Сразнеўскага, найбольш ранняя фіксацыя пад 992 г.), паводле Карскага (2–3, 394), апошнія ў выніку спрашчэння. Часцей слав. *tovarišь або *tovoriščь лічыцца запазычаннем з цюркскіх моў, у якіх слова складаецца з дзвюх частак: тур., чагат. tavar ’маёмасць; скаціна; тавар’ і () ’сябар, таварыш’ (Фасмер, 4, 68; ЕСУМ, 5, 586; Борысь, 639).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

затрыма́ць сов.

1. в разн. знач. задержа́ть;

з. даста́ўку — задержа́ть доста́вку;

з. дыха́нне — задержа́ть дыха́ние;

з. злачы́нца — задержа́ть престу́пника;

2. (движение, рост, развитие) задержа́ть, заме́длить;

3. (прекратить движение) задержа́ть, останови́ть;

з. аўтамашы́ну — задержа́ть автомаши́ну;

на даро́зе мяне́а́ў мой тава́рыш — на доро́ге меня́ задержа́л (останови́л) мой това́рищ

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы мест.

1. (при обозначении мн.) вы (род., вин., пред. вас, дат. вам, твор. ва́мі); ед., см. ты;

мы по́мним о вас, друзья́ мы по́мнім пра вас, сябры́;

2. (вежливая форма обращения) вы (род., вин., пред. вас, дат. вам, твор. ва́мі);

мы ждём вас, това́рищ мы чака́ем вас, тава́рыш;

быть на вы быць на вы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)