свінцо́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да свінцу (у 1 знач.); зроблены са свінцу. Свінцовы злітак. Свінцовая куля. // Звязаны з уздзеяннем свінцу. Свінцовая інтаксікацыя. // Які ўтрымлівае свінец або свінцовае злучэнне. Свінцовыя бялілы. Свінцовыя руды. Свінцовая вада. // Звязаны з перапрацоўкай і здабычай свінцу. Свінцовыя распрацоўкі. Свінцовы руднік.
2. Цёмна-шэры, колеру свінцу. Свінцовыя хмары. □ Хмурны дзень, свінцовае неба ўзмацнялі ўражанне кволасці раслін. Мяжэвіч.
3. перан. Цяжкі; пануры, гнятучы. Тышкевіч напружваў памяць. У свінцовай галаве ніводнага пробліску. Асіпенка. Я свінцовыя вейкі свае расчыніў, Свет хіснуўся — такі нетрывалы і дзіўны. Панчанка. [Маці] гнялі цяжкія свінцовыя думкі. Дзе сыны? Дзе яе мілыя, любыя хлопчыкі? Ставер. Маўчанне было свінцовае, і ў гэтым маўчанні прагучаў голас: — Рацыя! Караткевіч.
4. перан. Які мае адносіны да свінцу (у 2 знач.). А зверху, з узгоркаў, не пераставаў сыпацца свінцовы град. М. Ткачоў. Назар Пашкевіч і Барыс Падгорны трымаліся каля Нічыпара Дубініна, які з кулямёта паліваў фашыстаў свінцовым дажджом. Гурскі.
•••
Свінцовы блішчак гл. блішчак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мармы́шка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑шак; ж.
Адлітая са свінцу штучная прынада для лоўлі рыбы; разнавіднасць блясны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
свіне́ц, ‑нцу, м.
1. Цяжкі мяккі легкаплаўкі метал сінявата-шэрага колеру. Здабыча свінцу. Сплаў свінцу з сурмой.
2. перан. Куля (кулі). Цягнуцца ўвысь курганы Бессмяротнасці Там, дзе свінец іх, адважных, прашыў. Калачынскі.
•••
Як (нібы, быццам) свінцом налітая (налітыя) — крайне ператомленая, натруджаная ад стомы, хваробы і пад. (аб адчуванні цяжару ў галаве, руках, нагах і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
свінча́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
1. Злітак свінцу, які выкарыстоўваецца ў бітах, або як зброя ў кулачнай бойцы. Ён [Рагуля] адным ударам выбіў пісталет з рукі, а другім захаванай у руцэ свінчаткай моцна выцяў Галембу ў скронь. Асіпенка.
2. Свінцовае грузіла на рыбалоўнай сетцы.
3. Нагайка з уплеценым куском свінцу на канцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пло́мба, -ы, мн. -ы, -мб і -мбаў, ж.
1. Бляшаная пласцінка або сплюснуты кавалачак свінцу ці іншага матэрыялу, якімі апячатваюць розныя прадметы, тавары.
Таможная п.
2. Пластычнае рэчыва, якім закладваецца поласць сапсаванага зуба.
П. вывалілася.
|| прым. пло́мбавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напла́віць, -пла́ўлю, -пла́віш, -пла́віць; -пла́ўлены; зак., што і чаго.
1. Прырабіць шляхам плаўкі.
2. Прыгатаваць шляхам плаўкі нейкую колькасць чаго-н.
Н. свінцу.
|| незак. наплаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. напла́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж.
|| прым. напла́вачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
накуса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.), каго-што. Пра насякомых: пакусаць, нарабіць укусаў у многіх месцах.
Камары накусалі рукі.
2. чаго. Адкусваючы шчыпцамі, нарабіць кавалкаў (разм.).
Н. свінцу.
|| незак. наку́сваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
свіне́ц, -нцу́, м.
Мяккі, вельмі цяжкі метал сінявата-шэрага колеру.
Здабыча свінцу.
◊
Сустрэць (ворага) свінцом — ружэйным агнём, кулямі.
Як свінцом налітыя — вельмі натруджаныя ад стомы, хваробы і пад. — аб адчуванні цяжару ў руках, нагах і пад.
|| прым. свінцо́вы, -ая, -ае.
Свінцовая куля.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напла́віць, ‑плаўлю, ‑плавіш, ‑плавіць; зак., што і чаго.
1. Прырабіць шляхам плаўкі. Наплавіць на паверхню метал.
2. Прыгатаваць шляхам плаўкі нейкую колькасць чаго‑н. Наплавіць свінцу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
накуса́ць сов., в разн. знач. накуса́ть;
машкара́ ~са́ла ру́кі — мошкара́ накуса́ла ру́ки;
н. свінцу́ — накуса́ть свинца́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)