Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сабо́р, ‑а і ‑у, м.
1.‑у. У дарэвалюцыйнай Расіі — сход службовых ці выбарных асоб. Земскі сабор.
2.‑у. Сход, з’езд прадстаўнікоў вышэйшага духавенства хрысціянскай царквы.
3.‑а. Галоўная або вялікая царква ў горадзе, манастыры. Кафедральны сабор. □ Мікалаеўскія саборы ўрачыста і гучна блямкнуў звон.Асіпенка.Саборы збудаваны хітра і з толкам: І ловяць, і страшаць, і глушаць цябе.Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усяле́нскі, ‑ая, ‑ае.
Уст. Сусветны.
•••
Усяленскія саборы — а) агульнацаркоўныя з’езды прадстаўнікоў вышэйшага духавенства хрысціянскай царквы (4–8 стст.); б) з’езды біскупаў каталіцкай царквы, што склікаліся рымскім панам для вырашэння царкоўных пытанняў (10–20 стст.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па́па, ‑ы, м.
Вярхоўны галава рымска-каталіцкай царквы і дзяржавы Ватыкан. Рымскі папа. □ Марыю разам з другімі прыгожымі дзяўчатамі з другіх прыходаў пасылалі аднойчы на нейкую ўрачыстую імшу, якую правіў сам папа ў саборы Святога Пятра.Лынькоў.
[Лац. papa, ад грэч. pappas — бацька.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сабо́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да сабору (у 1, 2 знач.). Саборная пастанова. Саборныя ўрачыстасці.
2. Які мае адносіны да сабора, належыць сабору (у 3 знач.). Саборная маёмасць. Саборная плошча.// Які адбываецца ў саборы. Саборнае служэнне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стра́шыць, ‑шу, ‑шыш, ‑шыць; незак., каго.
Прымушаць баяцца каго‑, чаго‑н., выклікаць страх у каго‑н. — О-ё-ёй! Дзедачы, не буду! — нарокам спужаўся Алесь, ведаючы, што Агей толькі страшыць.Крапіва.Саборы збуд[а]ваны хітра і з толкам: І ловяць, і страшаць, і глушаць цябе...Панчанка.Сціхлі грымоты сярдзітыя, Сэрца не страшыць іх водгулле.Трус.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ДАНІІ́Л ЧО́РНЫ
(каля 1360—1430),
рускі жывапісец. Разам са сваім сябрам А.Рублёвым і інш. майстрамі працаваў ва Уладзімірскім Успенскім саборы (1408) і Троіцкім саборыТроіца-Сергіевай лаўры ў Загорску (1420-я г.). Яму прыпісваецца ўдзел у выкананні часткі размалёвак і некат. абразоў для гэтых сабораў.
Літ.:
Грабарь И.Э. О древнерусском искусстве. М., 1966;
Лазарев В.Н. Андрей Рублев и его школа. М., 1966.
Данііл Чорны і А.Рублёў. Апосталы Павел і Пётр з групай святых. Фрагмент фрэскі Успенскага сабора ва Уладзіміры. 1408.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
слу́жба, -ы, мн. -ы, -аў, ж.
1.гл. служыць.
2.адз. Работа, заняткі і абавязкі служачага, а таксама месца такой работы і знаходжанне на ёй.
Ісці на службу.
3.адз. Выкананне воінскіх абавязкаў.
С. ў радах арміі.
4.чаго або якая. Якая-н. спецыяльная галіна вытворчасці, а таксама арганізацыя, якія займаюцца спецыяльным участкам работы.
Медыцынская с.
С. сувязі.
С. надвор’я.
5. У веруючых: правядзенне набажэнства.
У кафедральным саборы закончылася с.
◊
Не па службе, а па дружбе (разм.) — просьба зрабіць што-н. не па службовым абавязку, а па-сяброўску.
|| прым.службо́вы, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.).
С. абавязак.
Службовае памяшканне.
С. ўваход (для служачых).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ДЗЮФА́І (Dufay) Гіём
(каля 1400, г. Камбрэ, Францыя — 27.11.1474),
нідэрландскі кампазітар; адзін з заснавальнікаў нідэрландскай школы. Выхоўваўся і вучыўся музыцы ў метрызе (царк. школе) пры кафедральным саборы ў Камбрэ. З 1420 у Італіі. Спяваў у папскай капэле ў Рыме (1428—33 і 1435—37) і інш. У 1437—39 служыў пры двары герцага Савойскага. З 1439 (з перапынкамі) канонік і муз. кіраўнік у саборы ў Камбрэ. Прадстаўнік строгага поліфанічнага стылю. Распрацаваў гал. жанр нідэрл. поліфаніі — 4-галосую месу (зберагліся поўнасцю 9 мес і шмат іх асобных частак). Шырока выкарыстоўваў муз. формы, заснаваныя на cantus firmus, а таксама тэхніку меладычнага вар’іравання. Аўтар матэтаў, песень і інш. Яго дзейнасць значна паўплывала на далейшае развіццё нідэрл. поліфанічнай школы.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АЛЯКСІ́Й
(Сіманскі Сяргей Уладзіміравіч; 9.11.1877, Масква — 17.4.1970),
патрыярх Маскоўскі і ўсяе Русі. Скончыў маскоўскія ун-т (1899) і духоўную акадэмію (1904). Быў рэктарам Тульскай і Наўгародскай духоўных семінарый. У сане епіскапа з 1913. У 1943—45 мітрапаліт Ленінградскі і Наўгародскі. У 1945 на памесным саборы ў Маскве абраны патрыярхам.
