АРЦЁМАЎ Павел Якаўлевіч
(20.10.1907, С.-Пецярбург — 25.3.1994),
бел. вучоны ў галіне механікі. Канд. тэхн. н. (1949), праф. (1971). Скончыў Архангельскі лесатэхн. ін-т (1932), дзе і працаваў. З 1945 у Бел. лесатэхн. ін-це. У 1961—83 у Бел. тэхнал. ін-це. Навук. працы па супраціўленні матэрыялаў, тэорыі трываласці матэрыялаў і канструкцый.
Тв.:
Таблицы для расчёта на прочность и жёсткость балок и стержней. Мн., 1959;
Справочное пособие по сопротивлению материалов. 3 изд. Мн., 1970 (разам з М.М.Рудзіцыным, М.І.Любошыцам).
т. 1, с. 534
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АРЦІШЭ́ЎСКАЯ Нэлі Іванаўна
(н. 13.9.1934, Гомель),
бел. кардыёлаг і рэўматолаг. Д-р мед. н. (1983), праф. (1985). Скончыла Мінскі мед. ін-т (1958), з 1963 у гэтым ін-це. Навук. працы па дыягностыцы і лячэнні рэўматызму, парокаў сэрца ў цяжарных жанчын, рэабілітацыі хворых на розныя формы ішэмічнай хваробы сэрца.
Тв.:
Практические навыки терапевта: Практич. пособие. Мн., 1993 (у сааўт.);
Даведнік напісання дыягназаў асноўных захворванняў унутраных органаў на беларускай, расійскай і лацінскай мовах. Мн., 1994 (у сааўт.).
т. 1, с. 535
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БА́РАН Уладзімір Міронавіч
(н. 19.3.1930, г. Мінск),
бел. вучоны-інфекцыяніст. Д-р мед. н. (1984), праф. (1987). Скончыў Мінскі мед. ін-т (1953). Працуе там жа. Навук. працы па праблемах вострых і хранічных гепатытаў: вывучэнне імунахім. механізмаў, роля ў лячэнні гепатытаў процівірусных прэпаратаў, індуктараў інтэрферону і імунамадулятараў.
Тв.:
ВИЧ-инфекция: [Практ. Пособие]. Мн., 1989 (у сааўт.);
Инфекционные заболевания: Сигнальные признаки и тактика медработников амбулаторно-поликлинической сети: Справ. пособие. Мн., 1990 (разам з Л.Б.Залатоўскім);
Фармакотерапия инфекционных болезней. Мн., 1995 (разам з В.І.Талапіным).
т. 2, с. 291
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
навуча́льны
1. (связанный с учением) уче́бный;
н. год — уче́бный год;
~ная ўстано́ва — уче́бное заведе́ние;
н. дапамо́жнік — уче́бное посо́бие;
2. (содержащий назидание, поучение) назида́тельный, поучи́тельный, настави́тельный; нравоучи́тельный;
н. вы́падак — назида́тельный (поучи́тельный) слу́чай
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
руково́дство ср.
1. в разн. знач. кіраўні́цтва, -ва ср.;
иде́йное руково́дство ідэ́йнае кіраўні́цтва;
под непосре́дственным руково́дством пад непасрэ́дным кіраўні́цтвам;
2. (пособие) дапамо́жнік, -ка м.; (наставление) настаўле́нне, -ння ср.; (инструкция) інстру́кцыя, -цыі ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дапамо́га ж.
1. по́мощь, вы́ручка; подспо́рье ср.;
бе́гчы на ~гу — бежа́ть на по́мощь (на вы́ручку);
аказа́ць пе́ршую ~гу — оказа́ть пе́рвую по́мощь;
прасі́ць ~гі — проси́ть по́мощи;
то́е, што ты мне даў, бу́дзе ~гай на некато́ры час — то, что ты мне дал, бу́дет подспо́рьем на не́которое вре́мя;
2. (денежная помощь) посо́бие ср.;
○ выхадна́я д. — выходно́е посо́бие;
ху́ткая д. — ско́рая по́мощь;
◊ пада́ць руку́ ~гі — пода́ть (протяну́ть) ру́ку по́мощи;
прыйсці́ на ~гу — прийти́ на по́мощь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ГАЙДУ́К Фердынанд Міхайлавіч
(н. 27.3.1940, в. Шалькаўшчына Шчучынскага р-на Гродзенскай вобл.),
бел. вучоны ў галіне псіхіятрыі. Д-р мед. н. (1988), праф. (1990). Засл. дз. аховы здароўя Беларусі (1993). Скончыў Мінскі мед. ін-т (1968). З 1969 працуе ў ім (у 1987—89 прарэктар), адначасова ў 1973—87 гал. дзіцячы псіхіятр Мін-ва аховы здароўя Беларусі. Навук. працы па біял. асновах псіхічных расстройстваў, праблемах дзіцячай псіхіятрыі, псіхічных наступствах аварыі на Чарнобыльскай АЭС.
Тв.:
Практическое пособие по основам психосоматической медицины и психотерапии. Мн., 1996 (у сааўт).
т. 4, с. 438
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГАНЭ́ Вадзім Арведавіч
(н. 6.8.1948, г. Троіцк, Расія),
бел. вучоны ў галіне кібернетыкі. Д-р тэхн. н. (1991), праф. (1992). Скончыў Мінскае вышэйшае інж. зенітнае ракетнае, вучылішча ППА (1971). З 1975 у Ваен. акадэміі Рэспублікі Беларусь. Навук. працы па сістэмах кіравання і апрацоўкі інфармацыі. Распрацаваў метады аналізу і аптымізацыі аўтам. сістэм кіравання пры выпадковых скачкападобных уздзеяннях, метады аналіт. канструявання рабастных сістэм сачэння.
Тв.:
Управление в системах с разделением времени. Мн., 1982 (разам з В.М.Арцем’евым, В.Л.Сцяпанавым);
Расчет следящих систем: Справ. пособие. Мн., 1990 (разам з В.Л.Сцяпанавым).
т. 5, с. 36
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
выходно́й
1. прил., в разн. знач. выхадны́;
выходно́й день выхадны́ дзень;
выходна́я оде́жда выхадно́е адзе́нне;
выходно́е посо́бие выхадна́я дапамо́га;
выходно́й трансформа́тор техн. выхадны́ трансфарма́тар;
выходны́е све́дения (да́нные) выхадны́я зве́сткі (да́дзеныя);
2. сущ. выхадны́, -но́га м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Спо́саб ‘прыём, метад’, ‘парадак, характар, манера, склад’, ‘рэальныя ўмовы, сродак, магчымасць ажыццяўлення чаго-небудзь’ (ТСБМ, Гарэц., Ласт., Байк. і Некр., Федар. 4), ‘матэрыяльны дастатак, сродкі’ (Варл.), ‘неабходнае для жыцця’ (Сержп. Прымхі), ‘доля’: дзеўка без спосабу (пра векавуху) (Сержп.). Укр спо́сі́б, рус. спо́соб, польск. sposób, чэш. způsob, славац. spôsob, серб.-харв. спосо̀ба. Параўн. пасоба ‘дапамога’ (Нас.), рус. посо́бие, якія з выразу *ро sobě (гл. сябе); Міклашыч, 331–332; Фасмер, 3, 738. Якабсон (гл. у Фасмера, там жа) усходнеславянскія словы лічыць запазычаннем праз польскую з ст.-чэш. zpósob. Аналагічна Кохман, Stosunki, 126. Сяткоўскі (гл. Басай-Сяткоўскі, Słownik, 334) чэшскі ўплыў бачыць толькі ў развіцці абстрактных значэнняў. Борысь (570) рэканструюе паўн.-прасл. *sъposobъ як аддзеяслоўны дэрыват ад *sъposobiti < *posobiti < *ро sobě, параўн. спасобіць ‘падрыхтоўваць, запасаць’ (Нас.), ст.-бел. способяти ‘падрыхтаваць, сабраць’ (Ст.-бел. лексікон).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)