Абутак з кавалка ялавай або свіной сырамятнай скуры, сабранай на ступні абораю. Дзеці ішлі насустрач яму, а пастух ішоў так спакойна заграбаючы скуранымі поршнямі пыл, што аж зайздрасць брала.Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*То́лак, то́лок ’трамбоўка’: толоком збівалі ток (ТС). Параўн. укр., рус.то́лок ’прылада для трамбавання; поршань’, дыял. ’таўкач’, польск.tłok ’поршань, штэмпель, пячатка’. Ідэнтычнае польск.tłok ’ціск, ціжба’, чэш.tlak ’ціск, націск’, ’вытаптаная зямля’, славац.tlak ’ціск’, в.-луж.tłok ’цвёрдая перамешаная са жвірам зямля’, славен.tlàk ’добра ўтрамбаваная зямля; ціск’, харв.tlȃk ’ціск’. Сюды ж балг.тлак ’нанос’ (Бярнар, Бълг. изсл., 252), што да прасл.*tolkъ ад *telkti ’таўчы’ (Фасмер, 4, 72; Бязлай, 4, 186; Шустар-Шэўц, 1509). Тэхнічныя тэрміны позняга паходжання (Борысь, 634).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
piston
[ˈpɪstən]
n.
1) по́ршань -ня m. (у по́мпе, рухавіку́)
2) пісто́н -а m., кля́пан (у клярнэ́це)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Kólben
m -s, -
1) булава́
2) каме́ль
3) тэх.по́ршань
4) прыкла́д (у стрэльбы)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
шток, ‑а і ‑у, м.
Спец.
1.‑у. У геалогіі — адна з форм залягання горных парод, часцей масіўна-крышталічных парод, гіпсу, каменнай солі, радзей — рудных выкапняў.
2.‑а. У тэхніцы — металічны цыліндрычны стрыжань, які злучае поршань рухавіка з паўзуном. Кулямёт быў разбіты ўшчэнт, ссечан кожух, нібы агнём перарэзаны шток.Федасеенка.
[Ням. Stock.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
tłoczek
м.
1.поршань;
2.муз., палігр. пістон;
3. прэс (у кулямёце)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
sucker
[ˈsʌkər]
n.
1) сысу́н -а́m.
2) по́ршань -ня m. (по́мпы)
3) Sl. наі́ўны прасьця́к
4) лядзя́ш на па́лачцы
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
tłok, ~u
м.
1. цісканіна, таўкатня;
2.тэх.поршань;
ujdzie w ~u — і так сыйдзе
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Пістон1, пісту͡он ’невялікі металічны каўпачок з выбуховым рэчывам у ружэйных патронах альбо снарадах’ (ТСБМ, Бес.). Відаць, праз рус. мову з франц.piston, якое з італ.pistone ’поршань’, ’таўкач, мяла’ < лац.pistāre ’таўчы’ (Фасмер, 3, 268). Сюды ж пістон ’шомпальная стрэльба’ (Касп.).
Пістон2 ’белая конусавідная вастраверхая шапка з лямпа’ (Бяльк.), паўн.-усх.пістоны ’мэндлікі’ (КЭС), — у выніку семантычнага пераносу ’каўпачок у выглядзе шапачкі, шапкі’, параўн. польск.piston альбо kapiszon ’капюшон’ > ’шапка (конусавідная) > ’шапка мэндліка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГІ́ЛЬЗА
(ням. Hülse літар. абалонка),
1) у артылерыі элемент артылерыйскага боепрыпасу патроннага і паасобнага зараджання, танкасценны метал. стакан для размяшчэння парахавога зараду, сродкаў запальвання і інш. Для танкавай артылерыі часта вырабляюць з саставаў, якія поўнасцю або часткова згараюць у час стрэлу.
2) гільза стралковай зброі падобна па канструкцыі на гільзу артыл. патрона. Бываюць латунныя, стальныя, кардонныя (для паляўнічай зброі).
3) гільза ў тэхніцы — пустацелая зменная цыліндрычная ўстаўка поршневых цеплавых рухавікоў (унутры гільзы перамяшчаецца поршань). Вырабляюць з чыгуну, устанаўліваюць у блок-картэрах рухавікоў з алюмініевых сплаваў.