заду́маць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.
1. што і з інф. У думках вырашыць зрабіць што-н.
З. важную справу.
Задумала ехаць заўтра ў Полацк.
2. што. У думках выбраць, вызначыць што-н.
З. цотны лік.
|| незак. заду́мваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Паашставаць ’патрапацца (аб валакне ільну)’ (Шн. 2, полацк.). Да ашустаць (гл.) са стратай у ў выніку моцнай рэдукцыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бая́рства, ‑а, н., зб.
Гіст.
1. Баяры, баярскае саслоўе. Адным з першых у барацьбу за самакіраванне ўключыўся Полацк. Барацьба суправаджалася рэзкімі канфліктамі паміж гараджанамі і баярствам. «Полымя».
2. Званне, сан баярына.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гано́к, ‑нка, м.
Некалькі бярвён, звязаных у адзін рад для сплаву; невялікі плыт. Нясе нас цячэннем вясенняй ракі За Віцебск, за Полацк, няма як спыніцца, Так добра ідуць у разводдзе ганкі. Зарыцкі. Вяжуць сасну У ганкі плытагоны. Астрэйка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
асве́тнік, ‑а, м.
1. Той, хто пашырае веды, асвету. Полацк — радзіма вядомага культурнага дзеяча Беларусі 16 стагоддзя, асветніка і гуманіста, першадрукара Францыска Скарыны.
2. Прадстаўнік заходнееўрапейскай прагрэсіўнай ідэалогіі 17–18 стст. Французскія асветнікі. // Прадстаўнік рускай і славянскай перадавой грамадскай думкі 18–19 стст. Рэвалюцыйныя рускія асветнікі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ГАРА́НЫ,
вёска ў Полацкім р-не Віцебскай вобл., на правым беразе р. Зах. Дзвіна. Чыг. ст. на лініі Полацк—Віцебск. На аўтадарозе Полацк—Віцебск. Цэнтр сельсавета і калгаса-камбіната. За 18 км на ПдУ ад г. Полацк, 77 км ад Віцебска. 750 ж., 273 двары (1996). Лясніцтва. Сярэдняя і муз. школы, клуб, б-ка, бальніца, аддз. сувязі. Брацкая магіла сав. воінаў і партызан. Каля вёскі гарадзішча (7—2 ст. да н.э.).
т. 5, с. 50
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
като́ры, -ая, -ае, займ.
1. пыт. і адносны. Які іменна, які з некалькіх, які па парадку.
К. сыну год? К. раз едзеш у Полацк? Вазьмі касу, каторай учора касіў.
2. неазнач. Не першы, не адзін, а некалькі.
К. раз іду я гэтым лесам.
К. год чакаем сына на пабыўку.
К. час няма добрага надвор’я.
3. неазнач., часцей мн. Іншыя, некаторыя (разм.).
Каторыя ўжо прыехалі, а каторыя яшчэ ў дарозе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сёння, прысл.
1. У гэты дзень.
С. паеду ў Полацк.
2. перан. Цяпер.
С. студэнт, а заўтра настаўнік.
3. у знач. наз., нескл., н. Цяперашні дзень.
На с. ўзяла білеты ў кіно.
На с. (перан.: у дадзены момант). Наша с. (перан.: цяперашняе жыццё).
◊
Не сёння, дык заўтра; не сягоння — заўтра (разм.) — вельмі хутка, у бліжэйшы час.
|| прым. сённяшні і сяго́нняшні, -яя, -яе.
На с. дзень (на сёння).
◊
Жыць сённяшнім днём — не думаючы пра будучае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
упамяну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., каго-што.
Паведаміць пра каго‑, што‑н. коратка, бегла; назваць, закрануць мімаходам. Адзінаццаць стагоддзяў налічвае Полацк з таго часу, як першы раз яго ўпамянулі ў летапісе. Хадкевіч. [Пцічкін:] — Абавязкова ўпамяні пра яе [Ірыны] выступленне на пленуме райкома камсамола. Ты журналіст, Мікола, а не фотаапарат. Гаўрылкін. // Назваць пры пералічэнні. Гаворачы пра даярак, неабходна ўпамянуць і другіх працаўнікоў жывёлагадоўлі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БАРАВУ́ХА 1-я,
вёска ў Беларусі, у Полацкім раёне Віцебскай вобласці. Цэнтр сельсавета і саўгаса. Чыг. ст. на лініі Даўгаўпілс—Полацк. За 14 км на ПнЗ ад Полацка, 129 км ад Віцебска, каля шашы Полацк—Рыга. 1073 ж., 438 двароў (1995). Гімназія і пач. школа, клуб, б-ка, камбінат быт. абслугоўвання, аддз. сувязі. Царква. Брацкія магілы сав. воінаў і партызанаў, сав. ваеннапалонных, ахвяраў фашызму.
т. 2, с. 287
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)