педа́ль, -і, мн. -і, -ей, ж.

Нажны рычаг у машынах і музычных інструментах.

П. тормаза, раяля.

Націснуць на ўсе педалі (таксама перан.; прыняць усе меры для паскарэння, дасягнення чаго-н.; разм.).

|| прым. педа́льны, -ая, -ае.

Дзіцячая педальная машына.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Trétkurbel

f -, -n нажны́ [педа́льны] рыча́г

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Fúßbremse

f -, -n нажны́ то́рмаз

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Fúßhebel

m -s, - нажны́ рыча́г; педа́ль

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

nożny

nożn|y

нажны;

hamulec ~y — нажны тормаз;

maszyna ~a — нажная швейная машына;

piłka ~a — спарт.. а) футбол;

мяч

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

педа́ль

(фр. pedale, ад лац. pedalis = нажны)

1) нажны рычаг у розных механізмах і ўстройствах (у станку, веласіпедзе, аўтамабілі і г.д.);

2) рычажнае ўстройства, якое прыводзіцца ў дзеянне нагамі, у аргане, фісгармоніі, фартэпіяна і інш. (параўн. мануал).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

Нажні́цы 1 ’ножны, нажнічкі’ (Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл.), нажэ́нкі, нажэ́нькі ’тс’ (Сцяшк. Сл.; Жд. 1), нажы́чкі ’тс’ (Нас.), нажэ́нцы ’тс’ (Бяльк.). Гл. ножны, ножніцы.

Нажні́цы 2 ’панажы ў кроснах’ (воран., Сцяшк. Сл.). Да нага́, нажны́ ’які прыводзіцца ў рух пры дапамозе ног’, параўн. нажна́я сту́па і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ГАНЧА́РНЫ КРУГ,

станок (прыстасаванне) для фармоўкі ганчарных вырабаў, дзеянне якога заснавана на цэнтральным вярчэнні ў адной плоскасці пры дапамозе верт. восі. Напачатку карысталіся ручным ганчарным кругам, пазней вынайдзены нажны. З паяўленнем ганчарнага круга ганчарства ператварылася ў рамяство з вылучэннем спецыялістаў-ганчароў. Цяпер ганчары карыстаюцца пераважна нажным ганчарным кругам з рухомай воссю на падшыпніках, на прамысл. прадпрыемствах — з электрамех. прыводам. Першыя ганчарныя кругі з’явіліся ў 4—3-м тыс. да н.э. ў краінах Стараж. Усходу, у 2—1-м тыс. да н.э. пашырыліся ў Еўропе, з 1-й пал. 1-га тыс. н.э. — у некат. усх.-слав. плямён, з 9—10 ст. — у Стараж. Русі. На Беларусі вядомыя з 10 ст. Ручны ганчарны круг — драўляны дыск, які насаджваўся на дубовую або жалезную вось, убітую ў зямлю (калоду, плашку, крыжавіну). Пры вярчэнні дыска рукой загладжвалі паверхню зробленай уручную пасудзіны або з камяка гліны выцягвалі полае цела патрэбнай формы. Пазней узнік ручны ганчарны круг з крыжавінай, спіцамі, двума дыскамі. З сярэдзіны 16 ст. бытаваў нажны ганчарны круг, які складаўся з двух злучаных спіцамі дыскаў, насаджаных на нерухомую вось. Ніжні дыск прыводзіўся ў рух нагамі, а на верхнім рукамі фармаваўся выраб. Больш дасканалым стаў нажны ганчарны круг з рухомай воссю, якая ўпіралася ніжнім канцом у падстаўку з гняздом — порпліцу. Нажныя ганчарныя кругі з сярэдзіны 18 ст. выкарыстоўвалі і для вытв-сці фаянсавых вырабаў.

В.М.Ляўко.

т. 5, с. 32

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

foot​1 [fʊt] n. (pl. feet)

1. нага́; ступня́;

in bare feet басано́ж;

a foot brake нажны́ то́рмаз;

on foot пе́шшу, пехато́й;

rise/get to one’s feet устава́ць, падніма́цца

2. падно́жжа, ні́жняя ча́стка;

the foot of the mountain падно́жжа гары́;

thefoot of the page ні́жняя ча́стка старо́нкі

3. (pl. feet or foot) фут (≈ 30,5 см);

How tall are you? – Five foot six. Які твой рост? – 5 футаў 6 дзюймаў.

4. poet. стапа́

♦

set foot in/on smth. ступі́ць наго́й куды́-н., пабыва́ць дзе-н.;

the first man to set foot on the Moon пе́ршы чалаве́к, які́ ступіў наго́й на Ме́сяц/пабыва́ў на Ме́сяцы;

stand on one’s own (two) feet быць самасто́йным, не зале́жаць ад каго́-н.;

have one’s feet on the ground быць рэалі́стам;

have one foot in the grave infml стая́ць адно́й наго́й у магі́ле;

put one’s foot down скарыста́ць ула́ду, каб за барані́ць/прыпыні́ць што-н.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)