ДАРАВА́ЛЬНЫ НАДЗЕ́Л,

зямельны ўчастак, які паводле ўмоў сялянскай рэформы 1861 у Расіі памешчык са згоды селяніна аддаваў яму ва ўласнасць без выкупу («дараваў»). Складаў ​1/4 вышэйшага надзелу, вызначанага рэформай для сялян пэўнай мясцовасці. Астатнія ​3/4 надзелу заставаліся за памешчыкам. Пераход б. прыгонных на Д.н. быў найб. пашыраны ў чарназёмных губернях Рас. імперыі. У Беларусі (у Магілёўскай і 8 паветах Віцебскай губ.) ён складаў 1—1,4 дзесяціны. У Зах. і Цэнтр. Беларусі мясц. «Палажэннем» ад 19.2.1861 ён зусім не прадугледжваўся. Д.н. быў недастатковы для вядзення гаспадаркі сялянамі, і яны вымушаны былі працаваць на памешчыка. У народзе Д.н. называлі «жабрацкім», «сірочым».

т. 6, с. 50

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

наде́л надзе́л, -ла м.;

земе́льный наде́л зяме́льны надзе́л.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сусе́дні, -яя, -яе.

Размешчаны па суседстве, блізка, побач з кім-, чым-н.

С. надзел зямлі.

Суседняя краіна.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пабо́льшыць, -шу, -шыш, -шыць; -шаны; зак., што.

Зрабіць большым па колькасці, памеры, аб’ёме і пад.

П. зямельны надзел.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

жабра́цкі, -ая, -ае.

1. Такі, як у жабрака, які ўласцівы, належыць яму.

Жабрацкая торба.

Жабрацкае жыццё.

2. перан. Вельмі бедны, мізэрны.

Ж. надзел.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

nadział

м.

1. (дзейнасць) надзел; надзяленне;

2. надзел; участак

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

дзесяці́на, -ы, мн. -ы, -цін, ж. (гіст.).

1. Старая руская мера зямельнай плошчы, роўная 1,09 гектара.

2. Падатак на карысць царквы ў памеры адной дзясятай часткі даходу.

|| прым. дзесяці́нны, -ая, -ае.

Д. надзел зямлі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дзесяці́нны, ‑ая, ‑ае.

Мерай у адну дзесяціну (у 1 знач.). Дзесяцінны надзел зямлі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

наре́з

1. нарэ́з, -зу м.;

2. (надел) ист. надзе́л, -лу м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пасяме́йны, ‑ая, ‑ае.

Які даецца па сем’ях; які складаецца на кожную сям’ю. Пасямейны надзел. Пасямейныя спісы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)