kapciuch

м. кісет, капшук

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Кісе́тніца ’табакерка’ (Яўс.). Гл. кісет.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Кісе́та ’капшук’ (Нік. Очерки). Параўн. кісет (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

pouch [paʊtʃ] n.

1. су́мка, мяшэ́чак, то́рбачка;

a tobacco pouch кісе́т, капшу́к

2. zool. су́мка (у сумчатых жывёл)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Магале́йка, мыгале́йка ’кісет’ (Багд., Бяльк.). Роднаснае да паўн.-рус. магиль ’суконная торбачка’, якое Фасмер (2, 555) выводзіць з комі me̮ gi̮ lʼ ’мяшэчак’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

расшмаргну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., што.

1. Рассунуўшы, развёўшы ў бакі, раскрыць, расцягнуць што‑н. зашморгнутае. Расшмаргнуць кісет.

2. Расцягнуць, паслабіць (вузел, пятлю). Жанчына расшмаргнула завязку, узяла з торбачкі драбок солі, лізнула, панюхала. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

капшу́к, ‑а, м.

Мяшочак для тытуню, махоркі, які сцягваецца шнурком; кісет. — Закурвайце, мужчыны! — адазваўся Сымон, выняўшы з-за пазухі вялікі капшук з тытунём. Чарот. Дзядзька Антось спыніўся, дастаў капшук з самасадам, скруціў папяросу, выкрасаў агонь. С. Александровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зашмаргну́ць, ‑ну́, ‑не́ш, ‑не́; ‑нём, ‑няце́ і зашмо́ргнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нем, ‑неце; зак., што.

1. Зацягнуць, завесіць (шторы, шырму і пад.). // Перасунуўшы па ўцягнутай вяроўцы, завязцы, зацягнуць, закрыць. Зашмаргнуць кісет. Зашмаргнуць рукзак.

2. Зацягнуць, сцягнуць, зрабіць тугім (вузел, пятлю). Адным махам [Віця] спрытна зашмаргнуў пятлю на шыі звярка. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Капшу́к 1 ’мяшочак для тытуню’ (ТСБМ, Бяльк., Шат., Касп., Мядзв., Арх. ГУ, Арх. Бяльк., Малч., Некр., Клім., Гарэц., Сцяшк., Шн., Янк. 1, Янк. Мат.; КЭС, лаг.; Яруш., Нік. Очерки, Сержп.), ’сумка для грошай’ (Др.-Падб., Сержп.), ’плавальны пузыр’ (З нар. сл.), ’жывот’ (Жд. 2). Параўн. укр. капшук, капчук ’кісет для тытуню’, рус. капшук, капчук ’кісет, сумка для дробных рэчаў, старая шапка’, польск. kapciuch, kapszuk ’кісет для тытуню’ з бел. як і літ. kapšùkas ’тс’. Усходнеславянскае запазычанне з цюрк. моў. Параўн. татар. kapčyk ’мяшочак’ ад kap ’мяшок’ (Слаўскі, 11, 52, Фасмер, 2, 189, Локач, 94).

Капшу́к 2 ’мёрзлая бульба, якая праляжала зіму на полі’ (Жыв. сл.). Параўн. літ. (ap)kapšavóti bùlbe ’абкопваць бульбу’. Магчыма, капшук < літ. kãpčius, kãpšius ’грэбля, яма’, якое ў сваю чаргу з бел. капец (Фрэнкель, 217–218). Гл. капшук 4.

Капшу́к 3 ’целяпень’ (Жыв. сл.), да капшук 2.

Капшук 4 ’сажалка на гары з праведзенай ад яе канавай’ (Яшк.) з літ. kãpčius у тым жа значэнні. Літоўская форма з бел. капец (гл. капшук 2). Як і капшук 2, капшук 3, кантамінацыя з капшук 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

узру́шаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад узрушыць.

2. у знач. прым. Вельмі моцна ўсхваляваны. Узрушаны дзядзька Марцін выйшаў на прыгумень, кісет дастаў і стаў папяросу вярцець. Колас. — Ну, паглядзіце, што гэта за чалавек? — звяртаецца ўзрушаная прадаўшчыца да пакупнікоў. Пянкрат. // Які знаходзіцца ў прыўзнятым стане; узбуджаны. Радасны і ўзрушаны дзед Талаш абедзвюма рукамі патрос Букрэеву руку. Колас. // Які выражае такі стан. Узрушаны твар. Узрушаны выгляд. Узрушаны голас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)