чырво́ны

1. в разн. знач. кра́сный; (о цвете — ещё) а́лый, багро́вый, багря́ный; рдя́ный;

~ныя прамяні́ спе́ктра — кра́сные лучи́ спе́ктра;

ч. за́хад — кра́сный (а́лый, багря́ный, багро́вый, рдя́ный) зака́т;

~нае во́йска — кра́сное во́йско;

2. в знач. сущ. кра́сный;

го́рад заня́ты ~нымі — го́род за́нят кра́сными;

○ Чырво́ная А́рмія — ист. Кра́сная А́рмия;

Чырво́ны Флот — ист. Кра́сный Флот;

Чырво́ная гва́рдыя — ист. Кра́сная гва́рдия;

ч. куто́к — кра́сный уголо́к;

~ныя крывяны́я ша́рыкі — кра́сные кровяны́е ша́рики;

~нае дрэ́ва — кра́сное де́рево;

ч. жалязня́к — кра́сный железня́к;

ч. пе́рац — кра́сный пе́рец;

ч. напа́л — физ., тех. кра́сное кале́ние;

ч. лес — кра́сный лес;

~ная до́шка — кра́сная доска́;

ч. радо́к — кра́сная строка́;

~ная лі́нія — архит. кра́сная ли́ния;

◊ прахо́дзіць ~най ні́ткай — проходи́ть кра́сной ни́тью;

пусці́ць ~нага пе́ўня — пусти́ть кра́сного петуха́;

Чырво́ная Ша́пачка — фольк. Кра́сная Ша́почка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кра́сный

1. чырво́ны;

кра́сная кра́ска чырво́ная фа́рба;

кра́сное зна́мя чырво́ны сцяг;

Кра́сная А́рмия Чырво́ная А́рмія;

Кра́сная пло́щадь Кра́сная пло́шча;

кра́сный уголо́к чырво́ны куто́к;

кра́сный обо́з чырво́ны або́з;

Кра́сный Флот Чырво́ны Флот;

О́бщество Кра́сного Креста́ и Кра́сного Полуме́сяца Тавары́ства Чырво́нага Кры́жа і Чырво́нага Паўме́сяца;

кра́сное де́рево чырво́нае дрэ́ва;

кра́сный гриб асаві́к, падасі́навік;

кра́сный железня́к чырво́ны жалязня́к;

кра́сный пе́рец чырво́ны пе́рац;

кра́сный фо́сфор хим. чырво́ны фо́сфар;

кра́сная медь хим. чырво́ная медзь;

кра́сное вино́ чырво́нае віно́;

кра́сное кале́ние физ., техн. чырво́ны напа́л;

кра́сная ли́ния архит. чырво́ная лі́нія;

кра́сный лес хваёвы лес;

кра́сная строка́ но́вы радо́к;

кра́сный това́р уст. карту́на;

2. (красивый) прыго́жы;

кра́сная де́вица фольк. прыго́жая дзяўчы́на (краса́-дзе́ўчына);

3. (ценный) кашто́ўны;

кра́сная ры́ба кашто́ўная ры́ба;

кра́сная дичь охот. кашто́ўная дзічы́на;

кра́сный зверь кашто́ўны звер;

4. нар.-поэт. (светлый) све́тлы; (ясный) я́сны; (погожий) паго́дны;

кра́сное со́лнышко я́снае со́нейка;

ле́то кра́сное ле́та я́снае;

кра́сные дни паго́дныя (я́сныя) дні;

5. сущ. чырво́ны, -нага м.;

го́род за́нят кра́сными го́рад заня́ты чырво́нымі;

для кра́сного словца́ для прыго́жага (тра́пнага) сло́ва (сло́ўца);

◊

кра́сная цена́ найбо́льшая цана́;

пусти́ть кра́сного петуха́ пусці́ць чырво́нага пе́ўня;

проходи́ть кра́сной ни́тью прахо́дзіць чырво́най ні́ткай;

долг платежо́м кра́сен посл. што ві́нен, адда́ць паві́нен;

на миру́ и смерть красна́ посл. на лю́дзях і паме́рці не стра́шна;

кра́сный у́гол пачэ́сны кут, по́куць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гва́рдия гва́рдыя, -дыі ж.;

Кра́сная гва́рдия Чырво́ная гва́рдыя;

гва́рдии капита́н гва́рдыі капі́тан;

◊

ста́рая гва́рдия стара́я гва́рдыя.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нядзе́ля ж.

1. (день) воскресе́нье ср.;

2. см. ты́дзень;

○ право́дная н. — этн. кра́сная го́рка;

крыва́вая н. — ист. крова́вое воскресе́нье

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пло́щадь ж.

1. в разн. знач. пло́шча, -шчы ж.;

пло́щадь геометри́ческой фигу́ры пло́шча геаметры́чнай фігу́ры;

жила́я пло́щадь жыла́я пло́шча;

поле́зная пло́щадь кары́сная пло́шча;

лесна́я пло́щадь лясна́я пло́шча;

2. (в городе, селе) пло́шча, -чы ж.; пля́ц, род. пля́ца м.;

Кра́сная пло́щадь Кра́сная пло́шча.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сморо́дина ж., бот., ед. и собир. парэ́чкі, -чак, ед. парэ́чка, -кі ж.;

кра́сная сморо́дина чырво́ныя парэ́чкі;

чёрная сморо́дина чо́рныя парэ́чкі;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

АТРАШКЕ́ВІЧ Валерый Іосіфавіч

(22.4.1939, в. Красная Горка Ушацкага р-на Віцебскай вобласці — 26.1.1990),

бел. літаратуразнавец. Канд. філал. н. (1979). Скончыў Магілёўскі пед. ін-т (1962), дзе і працаваў. Дэбютаваў вершамі ў 1958. У манаграфіі «Ад прататыпа да вобраза» (1984) даследаваў праблемы аўтабіяграфізму ў бел. прозе 1920-х г. (Ц.Гартны, М.Гарэцкі, Я.Колас). Аўтар прац па гісторыі бел. л-ры, тэксталогіі, тэатры.

т. 2, с. 78

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

абза́ц м.

1. абзац; кра́сная строка́; о́тступ;

з ~ца — с абза́ца; с кра́сной строки́;

2. (часть текста между двумя отступами) абза́ц;

прачыта́ць два ~цы — прочита́ть два абза́ца

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

го́рка ж.

1. уменьш. го́рка, -кі ж.; (возвышенность — ещё) узго́рак, -рка м.;

2. (этажерка) го́рка, -кі ж.; палі́ца, -цы ж.;

3. кра́сная го́рка этногр. право́дная нядзе́ля.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Сва́шка 1 ‘свацця’ (Нас., ТС), ‘маладая свацця; малодшая свацця на вяселлі’ (Гарэц.), ‘удзельніца вясельнай дружыны з боку маладога’ (віл., З нар. сл.), ‘дружка (жаніха)’ (мін., Сл. ПЗБ; валож., Жыв. сл.), сва́шкі ‘маладыя дзяўчаты, якія ехалі за маладым’ (З нар. сл.). Укр. сва́шка ‘замужняя сястра жаніха’, польск. дыял. swaszka ‘сваха; малая дзяўчына, якая ўдзельнічае ў вяселлі як дружка’, н.-луж. swašk, swaška ‘пасаджоная маці, старэйшая сваячка жаніха і нявесты’, балг. сва́шка ‘сястра нявесткі’. Памяншальнае да сваха, гл. (БЕР, 6, 536; Шустар-Шэўц, 1483–1484).

Сва́шка 2 ‘назва грыба’ (ПСл). Няясна; магчыма да папярэдняга (“беленькая пудо дном, а зверху красная”, там жа).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)