Карпані́на ’марудная, нерацыянальная і малапрадукцыйная работа’ (ТСБМ). Гл. карпаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Карпашы́ць ’пяршыць’ (Нар. словатв.). Мабыць, кантамінацыя карпаць і і пяршыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Карна́лы ’кароткі’ (Фед. Рук.). Дзеепрыметнік з л‑суфіксацыяй, да карпаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Карпа́ч ’шчаўе прыбярэжнае, Rumex hydrolaptum Huds’. Да карпаць 2 (гл.). Параўн. назву тупалістага шчаўя — карнач (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Карпе́ць ’трывожыць, хваляваць’ (З нар. сл.), ’цярпець невыгоды, нястачы’ (КЭС, лаг.). Да карпаць 1. Семантычна няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раскарпа́ць, раско́рпаць ’павялічыць паглыбленне, адтуліну ў чым-небудзь’ (ТСБМ), роско́рпаць ’раскатурхаць’ (ТС). З рас- і карпа́ць, ко́рпаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Падка́рні ’маленькія саначкі, якія прычэпліваюцца да санак пры перавозцы бярвення’ (Жд. 2). Гл. карьі©© ‑н‑, відаць, пад уплывам карнаты, карпаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Карно́ткі ’кароткі’ (зэльв. Сцяц.; Шатал.). Параўн. карнет (гл.) ’тс’, да карпаць (гл.). Непасрэднае ўтварэнне ад карнаты + суфікс ‑ъkъ, магчыма, пад уплывам кароткі. Пераход а > о або пад націскам (тыпу штаны > штонікі), або таксама па аналогіі з кароткі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пако́рпаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае і пакарпа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Разм.
1. Узрыць, ускапаць паверхню чаго‑н. у многіх месцах. Свінні пакорпалі навокал [агароджы] зямлю, першая ад разгароджанага месца града была здрасавана ўшчэнт. Чорны.
2. Корпаць (карпаць) некаторы час. Стары рыбак пакорпаў галінкай абгарэлае сучча ў вогнішчы — проста так, ні для чаго, — і пачаў [расказваць]... В. Вольскі. [Мароз] выняў з шуфляды запалку, пакарпаў ёю ў люльцы. Лобам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Карнаву́гал ’круглая упадзіна сярод поля, якая арэцца пазней, бо ў ёй доўга вясной стаіць вада’ (Яшк.). Відавочна, складанае слова: карна‑вугал. Другая аснова празрыстая. Яе значэнне ’асобная частка поля’. Што датычыцца першай, то яна ўваходзіць у склад іншых слоў, сярод які* найбольш распаўсюджанае карнавухі (гл.) ’з алрэзанымі вушамі’. Параўн. таксама карнаткі (гл.), гл. карпаць. Такім чынам карпавугал мела першаснае значэнне ’адрэзаны вугал, адрэзаная частка поля’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)