спры́тны

1. ло́вкий;

~ныя ру́кі — ло́вкие ру́ки;

2. ло́вкий, прово́рный, расторо́пный;

с. хло́пец — ло́вкий (прово́рный, расторо́пный) па́рень;

3. изворо́тливый, оборо́тистый;

4. стро́йный, грацио́зный;

~ная дзяўчы́на — стро́йная (грацио́зная) де́вушка;

с. на язы́к — в карма́н за сло́вом не поле́зет

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ушы́ць сов.

1. вшить;

у. рука́ў — вшить рука́в;

у. кішэ́нь — вшить карма́н;

2. приши́ть;

у. гу́зік — приши́ть пу́говицу;

3. (тачая) втача́ть;

4. (уменьшить размеры чего-л.) уши́ть, убра́ть;

у. суке́нку ў та́ліі — уши́ть (убра́ть) пла́тье в та́лии

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пале́зці сов.

1. в разн. знач. поле́зть;

п. на дрэ́ва — поле́зть на де́рево;

хлапчукі́ ~злі ў сад — мальчи́шки поле́зли в сад;

п. бі́цца — поле́зть дра́ться;

п. ў кішэ́нь — поле́зть в карма́н;

2. (о волосах, шерсти и т.п.) нача́ть лезть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

то́ўсты

1. то́лстый;

~тая кні́га — то́лстая кни́га;

2. разг. то́лстый, по́лный, пло́тный;

т. мужчы́на — то́лстый (по́лный, пло́тный) мужчи́на;

3. разг. (о голосе) ни́зкий;

~тая кі́шка — то́лстая кишка́;

т. часо́піс — то́лстый журна́л;

т. кашалёк — то́лстый кошелёк;

~тая кішэ́нь — то́лстый карма́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

запхну́ць сов., однокр.

1. (поместить что-л. внутрь чего-л.) запихну́ть, су́нуть, засу́нуть;

з. паку́нак у кішэ́нь — запихну́ть (су́нуть, засу́нуть) свёрток в карма́н;

2. (толкая, заставить войти куда-л.) затолка́ть, затолкну́ть;

арыштава́ных ~ну́лі ў машы́ну — аресто́ванных затолка́ли (затолкну́ли) в маши́ну

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хапі́цца сов.

1. схвати́ться, ухвати́ться;

х. за кішэ́нь — схвати́ться (ухвати́ться) за карма́н;

2. (что-л. быстро сделать) нача́ть, взя́ться;

х. распрага́ць каня́ — нача́ть (взя́ться) распряга́ть ло́шадь;

3. хвати́ться, спохвати́ться;

я хапі́ўся, а яго́ ўжо няма́ — я хвати́лся, а его́ уже́ нет

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зале́зці сов., в разн. знач. зале́зть;

з. на дрэ́ва — зале́зть на де́рево;

з. пад стол — зале́зть под стол;

з. ў кішэ́нь — зале́зть в карма́н;

з. ў ваду́ — зале́зть в во́ду;

з. ў даўгі́ — зале́зть в долги́;

з. ў душу́ — влезть в ду́шу

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Карма́1 ’задняя частка карабля’, укр. корма, рус. корма ’тс’, ст.-слав. кръма, балг. кърма, серб.-харв. кр́ма ’рулявое вясло’, славен. kŕma ’тс’. Слова, відаць, праславянскае. Яго архетып — kъrma ’рулявое вясло’. Параўн. ст.-слав. кръмчии ’кормны, рулявы’, кърмило ’руль’. Існуе гіпотэза аб старажытнагрэчаскіх сувязях гэтай групы слоў. Параўн. ст.-грэч. πρύμνη ’карма’. Марфалогія і семантыка славянскага і грэчаскага слоў супадаюць, але фанетыку вытлумачыць цяжка. Такія змены ў фанетыцы могуць узнікнуць у працэсе запазычання і адаптацыі. Больш пераканаўчая грэчаская паралель: κορμός ’вясло’ (Гесіхій) (κορμός ναυτικός). Не выключаны таксама палеабалканскі характар гэтых слоў, роднаснасць іх і πρύμνη (*k​ > π або κ у розных дыялектах). Ва ўсякім разе гэта слова, як і назва карабля ў цэлым (гл. карабель), магла мець палеабалканскую моўную крыніцу (Бернекер, 668; Пэрсан, Beitr., 172).

Карма́2 ’сярэдняя частка невада ў выглядзе доўгага вузкага мяшка, куды пападае рыба пры лоўлі, куль’ (ТСБМ, Касп., З нар. сл., Яшк., Нік., Мат. АС), рус. корма ’мяшок невада’. Сабалеўскі (ЖМНП, 1886, сент., 151) бачыў сувязь з карман ’кішэня’ (гл.), якое, аднак, само патрабуе этымалагічнага тлумачэння.

Карма́3 ’затока, завадзь у форме рукава’, ’выступ сушы ў выглядзе паўвострава, які ўразаецца ў балота’ (Яшк.). Семантычная сувязь з папярэднім словам відавочная. Агульная сема для карма2 і карма3 — ’куль, мяшок, рукаў’, але этымалагічнага рашэння пакуль што няма.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

упхну́ць сов., разг.

1. запихну́ть, впихну́ть; су́нуть; засу́нуть;

у. што-не́будзь у кішэ́ню — впихну́ть (су́нуть, засу́нуть) что́-л. в карма́н;

2. (заставить войти) втолкну́ть, впихну́ть;

яго́ сі́лай ~ну́лі ў кабіне́т — его́ наси́льно втолкну́ли (впихну́ли) в кабине́т;

3. (заставить взять) всучи́ть;

4. прост. (съесть) умя́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ца́ца

1. ж., дет. игру́шка;

2. м. и ж. па́инька, пай;

ц.-хло́пчык — пай-ма́льчик;

3. м. и ж., ирон. ца́ца;

што ты за ц. така́я? — что ты за ца́ца така́я?;

до́брая ц.! — хоро́ш гусь!;

ц.-ц., ды ў кішэ́нь — ца́ца-ца́ца, да в карма́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)