па́стка ж (прыстасаванне) Fálle f -, -n (тс перан) Fálleisen n -s, -, Fángeisen n -es, - (капкан);

тра́піць у па́стку in die Fálle géhen* [geráten*]

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Contra vulpem vulpinandum

Супраць ліс трэба хітраваць па-лісінаму.

Против лис нужно хитрить по-лисьи.

бел. Клін клінам выганяюць. І на хітрую лісу капкан знойдзецца.

рус. Клин клином вышибают.

фр. Agir en renard contre les renards (Хитрить по-лисьи против лис).

англ. Like cures like (Подобное лечат подобным).

нем. Druck erzeugt Gegendruck (Давление вызывает ответное давление). Ein Keil treibt den anderen (Один клин гонит другой).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

па́стка ж.

1. капка́н м., западня́, лову́шка;

2. (для крыс) крысоло́вка;

3. (для мышей) мышело́вка;

4. перен. лову́шка, западня́, се́ти мн.;

тра́піць у ~ку — попа́сть в лову́шку (западню́, се́ти)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Annosa vulpes haud [facile] capitur laqueo

Старая ліса не [лёгка] трапляе ў пастку.

Старая лисица не [легко] попадает в западню.

бел. Старога вераб’я не падманеш. Старога ліса не ашукаеш.

рус. Старую лису второй раз в капкан не заманишь. Старого воробья на мякине не проведёшь. Старого дятла в гнезде не поймаешь. Старого волка в тенета не загонишь. Старая крыса ловушку обходит. Старую лису дважды не проведёшь.

фр. Bon renard ne se prend pas deux fois au même piège (Толковый лис дважды не попадётся в одну и ту же ловушку).

англ. Old birds are not to be caught with chaff (Старых птиц не ловят на мякине).

нем. Alte Spatzen fängt man nicht mit Spreu (Старых воробьёв не ловят мякиной). Alter Fuchs kommt nicht zweimal ins Garn (Старый лис не ходит дважды в сеть).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

жале́за ср.

1. в разн. знач. желе́зо;

тэмперату́ра плаўле́ння ж. — температу́ра плавле́ния желе́за;

вы́рабы з ж. — изде́лия из желе́за;

у я́блыках шмат ж. — в я́блоках мно́го желе́за;

2. обл. капка́н м.;

◊ вы́паліць гара́чым жале́зам — вы́жечь калёным желе́зом;

куй ж., паку́ль гара́чае — посл. куй желе́зо, пока́ горячо́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

настаўля́ць I несов.

1. в разн. знач. наставля́ть;

2. (выдвигать вперёд) выставля́ть;

3. (взгляд и т.п.) уставля́ть; устремля́ть;

4. охот. (капкан, западню) настора́живать;

5. (уши) настора́живать, нава́стривать;

6. (воротник) поднима́ть;

7. разг. (самовар) ста́вить;

1-7 см. наста́віць I

настаўля́ць II несов. (давать наставление) наставля́ть; см. наста́віць II

настаўля́ць III сов., разг. (поставить во множестве) наста́вить, понаста́вить;

н. тале́рак на стол — наста́вить (понаста́вить) таре́лок на стол

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

заправля́ть несов.

1. (вставлять) устаўля́ць; (вкладывать) укла́дваць; (всовывать) усо́ўваць, засо́ўваць; (приделывать) прыла́джваць; (об одежде) убіра́ць;

заправля́ть брю́ки в сапоги́ убіра́ць (засо́ўваць) штаны́ ў бо́ты;

заправля́ть огло́бли прыла́джваць агло́блі;

2. (снаряжать) нала́джваць, прыла́джваць; (приготовлять) падрыхто́ўваць; (горючим) запраўля́ць;

заправля́ть ла́мпу нала́джваць (наліва́ць) ля́мпу;

заправля́ть капка́н нала́джваць (прыла́джваць, падрыхто́ўваць) па́стку;

заправля́ть автомоби́ль запраўля́ць аўтамабі́ль;

3. кул. запраўля́ць, закра́шваць; (сметаной, молоком) забе́льваць; (салом) засква́рваць; (жиром) затлу́шчваць; (свиным жиром) зато́ўкаць; (мукой) падкало́чваць;

4. (быть заправилой) ару́даваць, верхаво́дзіць; (руководить) кірава́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

угоди́ть сов.

1. (услужить) дагадзі́ць (каму, чаму), угадзі́ць (каму, чаму); унараві́ць (каму, чаму);

на всех тру́дно угоди́ть усім ця́жка дагадзі́ць (угадзі́ць, унараві́ць);

2. (попасть куда-л.) разг. тра́піць; папа́сці;

лиса́ угоди́ла в капка́н ліса́ тра́піла ў па́стку;

3. (удариться) разг. уда́рыцца, вы́цяцца, сту́кнуцца;

он угоди́л лбом в дверь ён уда́рыўся (вы́цяўся) ілбо́м у дзве́ры (аб дзве́ры);

4. (бросая, попасть) папа́сці, тра́піць, пацэ́ліць, уцэ́ліць;

угоди́ть ка́мнем в окно́ папа́сці (пацэ́ліць, тра́піць) ка́менем у акно́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

наста́віць I сов.

1. в разн. знач. наста́вить;

н. мэ́блі — наста́вить ме́бели;

н. рэвальве́р — наста́вить револьве́р;

н. сіняко́ў — разг. наста́вить синяко́в;

2. (выдвинуть вперёд) вы́ставить;

н. ру́кі — вы́ставить ру́ки;

3. (взгляд и т.п.) уста́вить; устреми́ть;

н. во́чы — уста́вить (устреми́ть) глаза́;

4. охот. (капкан, западню) насторожи́ть;

5. (уши) насторожи́ть, навостри́ть;

6. (воротник) подня́ть;

7. разг. (самовар) поста́вить;

◊ н. ро́гі — наста́вить рога́;

н. (наве́сці) на ро́зум — наста́вить на ум;

н. акуля́ры — втере́ть очки́

наста́віць II сов. (дать наставление) наста́вить

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Лісі́ца 1, лісі́цы ’калодачка з дзіркамі, праз якія прадзяваюцца шнуркі ад панажоў’ (Жд. 1), ’ліштва з дзіркай, у якую ўстаўляецца жэрдка для адзення’ (ТС), ’планка, у якую ўстаўляецца верхні канец млёна’ (лід., Сл. ПЗБ), ’шпунт, тонкая планка паміж дошкамі дзвярэй’ (петрык., ельск., Нар. сл. і Сцяшк.; рас., Шатал.), ’палены з высечкамі пасярэдзіне, у якія ўшчэмліваюцца дошкі ці дзверы, калі іх клеяць ці калі ў іх заганяюць шпонкі’ (КЭС, лаг.), ’слупы з вінтамі, якімі выпрамляюць скрыўленую сцяну’ (жытк., Нар. сл.), ’прыстасаванне для сціскання бярвенняў у сцяне’ (вілен., Шн. 2; лях., Сл. ПЗБ; слуц., Нар. словатв.; стаўб., Жд. 2; Нас., Маш., Касп.), лун. ’бервяно, якім падпіраюць пахілены будынак’ (Шатал.), ’ціскі’ (чач., добр., Мат. Гом.), ’зажым, у якім што-небудзь заціскаецца пры дапамозе кліноў’ (Інстр. 2), ’металічная планка з паглыбленнем у верхнім камені жорнаў’ (шчуч., Сл. ПЗБ), ’ціскаўка, напаўрасшчэпленая дзеравіна’ (Некр.); ’жэрдка, якая злучае пярэднюю і заднюю восі воза або вузгалоўе воза’, ’папярэчына, якая звязвае жэрдкі плоту’ (Бломкв.), ’кіёк, адзін канец якога ўваткнуты ў дзірку навоя і не дае яму круціцца’ (в.-дзв., Шатал.); ’тоўстае палена, якое ўпоперак кладзецца на сані (падсанкі) для перавозкі бярвення’ (Бяльк., ТСБМ, Касп.; бялын., Янк. Мат.; в.-дзв., Шатал.), падпоры, якія ўжываюцца для паднімання драўляных збудаванняў’ (гродз., Шн. 2), ’папярочныя бэлькі, якімі прымацоўваюць вулей-калоду да дрэва’ (Маш.), ’цяжар, які прывязваецца ці прышрубоўваецца да канца пругла, каб лягчэй было выцягваць вядро з вадой са студні’ (Янк. 2); лісі́ца (або су́чка) ’дошчачка, што круціць валок кола калаўрота’ (КЭС, лаг.). Некаторыя з гэтых значэнняў маюць адпаведнікі ў іншых славянскіх мовах: укр. лисиці ’ціскі, шчамлёткі — для сціскання склееных дошак, для ўмацавання сцяны’, рус. лисица ’перакладзіна, якая злучае восі драбін’, ’бярвенні, якія ўмацоўваюць плыты’, ’сані’, польск. lisica, ст.-чэш. lisicě ’прэс’, славац. lisica ’капкан’, серб.-харв. лѝсица, славен. lisíca ’кайданы’, макед. лисица ’дзірка, у якой замацавана ярмо’, балг. лисица ’два загнутыя дручкі, якія злучаюць заднюю частку калёс з пярэдняй’. З прасл. lisica — ’ліса-самка’, пазней ’ліса наогул’, асобна ў слав. мовах ’розныя прыстасаванні, прадметы для сціскання’ — старая метафара (Слаўскі, 4, 279; Бязлай, 2, 144).

Лісі́ца 2 ’жоўтая пляма на адзенні ад спалення’ (Нас.). Да ліса́вы (гл.). Утварылася ў выніку пераносу значэння паводле падабенства колеру.

Лісіца 3, лісі́цы, лісі́чкі, лісі́цкі ’грыб лісічка, Cantarellus cibarius Fr.’ (ТСБМ, Бяльк., Касп., Сцяшк., Шат., Яруш., Янк. 2, Дэмб. I, ТС; уздз., Нар. словатв.; лельч., Мат. Гом.), шчуч. лісічык ’тс’ (З нар. сл.), лі́ска, лі́скі ’тс’ (пруж., уздз., Нар. словатв.; гарад. Сл. ПЗБ; светлаг., Мат. Гом.). Укр., рус. лисичка, чэш., славац. liška, славен. lisíčka ’тс’. Прасл. lisičьka метафара, перанос значэння ’ліс, ліса’ паводле колеру.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)