абы-калі́

прыслоўе

станоўч. выш. найвыш.
абы-калі́ - -

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)

калі́е́будзь

прыслоўе

станоўч. выш. найвыш.
калі́е́будзь - -

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)

калі́-нікалі́

прыслоўе

станоўч. выш. найвыш.
калі́-нікалі́ - -

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)

калі́I прысл wnn; mnchmal;

ён працу́е калі́ ра́ніцай, калі́ ве́чарам er rbeitet mnchmal mrgens, mnchmal bends

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

калі́III часц:

калі́ ла́ска! btte!, bitte schön!, bitte sehr!

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

калі́II злучн (для абазначэння аднаразовага дзеяння ў прошлым часе) als;

калі́ мне было́ дзе́сяць гадо́ў als ich zehn Jhre alt war; (кожны раз) wenn;

заўсёды, калі́ я дома immer, wenn ich zu Hause bin

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ка́лі

(ар. al-kali = паташ)

гідрат вокісу калію, цвёрдае гіграскапічнае бясколернае рэчыва, якое раз’ядае большасць матэрыялаў, калі яны сутыкаюцца з ім; выкарыстоўваецца ў вытворчасці рэдкага мыла і інш.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

кало́ць

‘рассякаць, расшчапляць’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. калю́ ко́лем
2-я ас. ко́леш ко́леце
3-я ас. ко́ле ко́люць
Прошлы час
м. кало́ў кало́лі
ж. кало́ла
н. кало́ла
Загадны лад
2-я ас. калі́ калі́це
Дзеепрыслоўе
цяп. час ко́лючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)

кало́ць

‘датыкацца вострым, утыкаць, забіваць, рабіць заўвагі’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. калю́ ко́лем
2-я ас. ко́леш ко́леце
3-я ас. ко́ле ко́люць
Прошлы час
м. кало́ў кало́лі
ж. кало́ла
н. кало́ла
Загадны лад
2-я ас. калі́ калі́це
Дзеепрыслоўе
цяп. час ко́лючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)

Калі́ прысл., злучн. у розных значэннях (ТСБМ, Бяльк., Грыг., Мал., Нас., Нік. Напаў., Нік., Оч., Сержп., Сержп. Прымхі, Радч., Шат., Сл. паўн.-зах., ТС (колі)). Укр. коли, рус. коли, коль, ст.-чэш. koli, славен. koli, балг. уст. коли, ст.-слав. коли. Прасл. koli/kole, падрабязна аб фіксацыях і формах у слав. мовах гл. ESSJ SG, 2, 356–360. Там жа мяркуецца, што слова ўтворана ад і.-е. займеннай асновы *ku̯o‑ (аб якой падрабязна гл. пад хто), пашыранай i‑ партыкулай. Пры гэтым, верагодна, структура была ўтворана яшчэ ў даславянскі перыяд, паколькі ў літ. мове адзначаюць як надзейныя паралелі kõl, kõlei (дыял. kõlaik) ’як доўга, пакуль’. Больш праблематычная сувязь з лац. quālis, ’які’, грэч. πηλίκος, якая прымалася шэрагам этымолагаў, нягледзячы на фармальную перашкоду. Калі дапусціць такую сувязь для і.-е. перыяду, неабходна аднавіць архетып *ku̯ā‑, што прымусіла Покарнага (1, 646) рэканструяваць праформу *ku̯o/ku̯a‑, аднак апрача фармальнай перашкоды ёсць яшчэ і семантычныя. Што датычыць іншых і.-е. паралелей, неабходна згадаць яшчэ прапанову Махэка₂, 269, які не сумняваўся ў тоеснасці слав. утварэння і ст.-інд. ‑khálu. Апошняе звычайна ўжываецца пасля займеннікаў, параўн. na khálu ’зусім не’ і ніколі, чэш. nikoli. Гэта прапанова патрабавала б раздзялення як генетычна розных функцыянальных варыянтаў слав. koli, што не здаецца правільным. Параўн. яшчэ іншыя меркаванні адносна архетыпу ў ESSJ S J, 2, 360.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)