колла́пс мед. кала́пс, -су м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

калапсі́раваць

‘зведаць (зведваць) калапс’

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. - -
2-я ас. - -
3-я ас. калапсі́руе калапсі́руюць
Прошлы час
м. калапсі́раваў калапсі́равалі
ж. калапсі́равала
н. калапсі́равала
Дзеепрыслоўе
цяп. час калапсі́руючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

калапсі́раваць

‘зведаць (зведваць) калапс’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. - -
2-я ас. - -
3-я ас. калапсі́руе калапсі́руюць
Прошлы час
м. калапсі́раваў калапсі́равалі
ж. калапсі́равала
н. калапсі́равала
Дзеепрыслоўе
прош. час калапсі́раваўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

Kolláps

m -es, -e мед. кала́пс

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

калапсатэрапі́я

(ад калапс + тэрапія)

хірургічныя метады лячэння туберкулёзу.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

collapse​1 [kəˈlæps] n.

1. падзе́нне; абва́л;

the collapse of the roof абва́л да́ху

2. упа́дак сіл; кала́пс

3. крушэ́нне, права́л (пра планы, надзеі)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

ГРАВІТАЦЫ́ЙНАЕ ВЫПРАМЯНЕ́ННЕ,

узбурэнні гравітацыйнага поля, якія распаўсюджваюцца ў прасторы ў выглядзе папярочных хваль са скорасцю святла. Існаванне гравітацыйнага выпрамянення прадказана А.Эйнштэйнам (1916) на аснове агульнай адноснасці тэорыі. Узнікае пры перыядычным руху цел (напр., падвойныя і вярчальныя зоркі), катастрафічных астрафіз. з’явах (успышкі звышновых зорак, несіметрычны гравітацыйны калапс); выклікае адносныя паскарэнні цел або іх пругкія дэфармацыі.

Спробы эксперым. рэгістрацыі гравітацыйнага выпрамянення ад касм. крыніц з выкарыстаннем дэтэктараў (гравітацыйных антэн) пачалі праводзіцца ў ЗША Дж.Веберам у канцы 1950-х г., аднак з-за надзвычай слабага ўзаемадзеяння з рэчывам статыстычна значных пацвярджэнняў не атрымана. Эксперым. пацвярджэннем лічаць вынікі шматгадовых назіранняў падвойнага пульсара PSR 1913+16: прадказанні аб паступовым змяншэнні яго арбітальнага перыяду за кошт гравітацыйнага выпрамянення з дакладнасцю да 0,4% узгадняюцца з данымі назіранняў.

Літ.:

Амальди Э., Пиццелла Г. Поиск гравитационных волн // Астрофизика, кванты и теория относительности: Пер. с ит. М., 1982;

Уилл К.М. Двойной пульсар, гравитационные волны и Нобелевская премия: Пер. с англ. // Успехи физ. наук 1994. Т. 164. № 7.

М.М.Касцюковіч.

т. 5, с. 382

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

zapaść

I zapa|ść

зак.

1. запасці; заваліцца; пагрузіцца; паглыбіцца; спусціцца;

książka ~dła za szafę — кніга завалілася за шафу;

noc ~ła — надышла (спусцілася) ноч;

2. захварэць на што; занемагчы;

~ść na dur — захварэць на тыфус;

~ść na zdrowiu — падупасці здароўем;

~ść w sen (drzemkę) — заснуць (задрамаць);

~dła decyzja (uchwała) — было вырашана; было прынята рашэнне (пастанова);

~dł wyrok — прысуд вынесены;

klamka ~dła! — выбар зроблены!; лёсы выцягнутыя!

II зак.

закарміць, перакарміць

III ж. мед.

калапс

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)