прасачы́ць, ‑сачу, ‑сочыш, ‑сочыць; зак., каго-што.
1. Наглядаючы, сочачы, выявіць, высветліць. Войту трэба прасачыць і выведаць, куды прапаў дзед Талаш і што ў яго на думках. Колас. Дзяўчынка паспрабавала прасачыць вачыма, у які бок часцей лятаюць пчолы. Кулакоўскі.
2. Даследаваць, паслядоўна вывучыць працэс развіцця чаго‑н. Важна паказаць у слоўніку не толькі свае ўласныя словы, але і запазычанні, бо, вывучаючы слоўнікавае багацце мовы, можна прасачыць увесь шлях гістарычнага і культурнага развіцця народа, а таксама яго ўзаемаадносіны з іншымі народамі. Гіст. бел. літ. мовы. У апавяданні «Песня» мы прасачылі разам з аўтарам, як чалавек пачынае разумець роднае слова і родную песню. Шкраба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Даліка́тнічаць (БРС). Здаецца, запазычанне з рус. делика́тничать ’тс’ (аб запазычанні сведчыць словаўтварэнне: дзеясловы на ‑ичать характэрны для рус. мовы).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыжэ́кнуць, прыжэ́кчы ’сказаць’, (астрав., Сл. ПЗБ). Суфіксальна аформленыя запазычанні з польск. przyrzekać ’абяцаць’, да rzekać ’гаварыць’ < прасл. *rekti, гл. рэкнуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Праны́ра ’пранырлівы, прабіўны чалавек’ (ТСБМ, Шат., ТС). Рус. проны́ра ’тс’, ст.-слав. проныръ, пронырикъ ’дурны, нягодны, сапсаваны’. Звязаны з ныраць (Міклашыч, 213; Праабражэнскі, 1, 611; Мацэнаўэр, II, 327; Фасмер, 3, 375). Версія аб запазычанні з грэч. πονηρός ’дурны, нягодны’ (Брант, РФВ, 23, 89) адмаўляецца па фанетычных прычынах; гл. Фасмер, там жа. Кохман (Polonica, 71) настойвае на стараславянскім запазычанні з грэчаскай мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АБАЗІ́НСКАЯ МО́ВА,
адна з іберыйска-каўказскіх моў (абхаза-адыгейская група). Пашырана пераважна ў Карачаева-Чэркесіі, а таксама ў Адыгеі. Мае 2 дыялекты: тапанцкі (аснова літ. мовы) і ашхарскі, блізкі да абхазскай мовы. Ад абхазскай мовы адрозніваецца фанетыкай, наяўнасцю ўказальных займеннікаў, парадкавых і кратных лічэбнікаў, выкарыстаннем паслялогаў, формамі часу і ладу ў дзеясловах і інш. Для абазінскай мовы характэрны шматлікія запазычанні з кабардзіна-чэркескай мовы. Пісьменства створана ў 1932—33 на лац. аснове, з 1938 пераведзена на рус. графіку.
Літ.:
Сердюченко Г.П. Язык абазин. М., 1955.
т. 1, с. 10
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Апавясці́ць. Рус. оповести́ть, укр. оповісти́ти, балг. оповестя. Небясспрэчна сцвярджэнне аб запазычанні бел. апавясціць у пач. XX ст. з рус. (Гіст. мовы, 2, 142).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вандзэ́лак 1. Гл. ванзэлак.
Вандзэ́лак 2 ’званочак у каня на шыі’ (КЭС). Магчыма, да польск. wędzidło ’цуглі, мундштук’ са зменай значэння пры запазычанні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Корг ’надводны або падводны камень’ (Яшк.). Параўн. рус. корга ’тс’. Распаўсюджанне на рускай поўначы сведчыць аб запазычанні з карэльск. korgo ’водмель’ (Фасмер, 2, 323).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Байкатава́ць. Запазычанне з польск. мовы (польск. bojkotować да bojkot, гл. байко́т). Гл. Крамко, Гіст. мовы, 2, 143. Аб запазычанні сведчыць суфіксацыя дзеяслова (параўн. рус. бойкоти́ровать).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нафталі́н (хімічнае рэчыва) (БРС, ТСБМ), нафталі́на ’тс’ (Некр. і Байк.; маладз., Янк. Мат.). Запазычанні, першае — праз рус. нафталин, другое — праз польск. naftalina (абодва тэрміны ад лац. naphtha ’нафта’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)