2. Які адбыўся задоўга да цяперашняга часу; старадаўні.
Даўнейшыя звычаі адышлі ў нябыт.
3.у знач.наз.даўне́йшае, -ага, н. Мінулае, час, які папярэднічаў сучаснаму.
Д. не вернецца ніколі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прызна́чаны, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад прызначыць.
2.узнач.прым. Той, што прызначылі; умоўлены; не выпадковы. Яшчэ задоўга да прызначанага часу перад аўдыторыяй тоўпяцца студэнты ў чаканні сваёй чаргі.Шахавец.Федзя прыйшоў на прызначанае месца самым першым.Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тады́шні, ‑яя, ‑яе.
Разм. Які існаваў задоўга да цяперашняга часу, тагачасны; той. [Дзед:] — Тадышнія ж машыны былі не тое, што цяперашнія. І царская нарабіла такога смуроду, што хоць ты нос затыкай.Сабаленка.Слава пра яе [гаспадаркі] поспехі разнеслася была на ўсю тадышнюю акругу.Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
А́НДЭРСАН (Anderson) Джэймс
(1739, Шатландыя — 15.10.1808),
англійскі вучоны-эканаміст. Буйны фермер. Асн.навук. працы па агр. пытанні. Прыхільнік агр. пратэкцыянізму. Задоўга да Д.Рыкарда ў асноўным правільна апісаў механізм утварэння дыферэнцыяльнай рэнты, чым абвяргаў вучэнне фізіякратаў. Рашуча выступаў супраць мальтузіянства, даказваючы, што магчымасці с.-г. вытв-сці бязмежныя, яны павялічваюцца з ростам насельніцтва.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
het
уст. там; далёка; даўно;
kiedyś het przed wojną — калісьці, задоўга да вайны;
гл. hen
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Тады́шні ’які існаваў задоўга да цяперашняга часу; той’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк.), ’тагачасны’ (Касп.). Укр.тоди́шний, тоді́шній, рус.тогда́шний, дыял.тады́шний, тады́шный ’папярэдні, тагачасны; той’, серб.-харв.та̀дашњи̑, славен.tedašnji ’тагачасны’. Да тады (гл.) з інфіксам першапачаткова экспрэсіўнага характару. Параўн. стараж.-рус.тъгдашьнии, тогдашнии ’які быў у той час, тычыцца таго часу’, вядомыя з самых ранніх помнікаў (XI ст., Сразн.), што дазваляе лічыць названыя формы агульнымі для ўсходнеславянскіх і паўднёваславянскіх дыялектаў інавацыямі познепраславянскага перыяду.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
даўно́, прысл.
1. Раней, задоўга да цяперашняга часу. Растрэслі адзенне лясы, Даўно адцвілі верасы І травы павялі.Колас.Толя, які даўно прывык да бацькоўскіх загадаў старога, больш не супраціўляўся.Брыль.
2. На працягу доўгага часу, здаўна і да цяперашняга моманту. Не любяць панскай яны ўлады, Даўно чакаюць нейкіх змен.Колас.Ужо даўно працякаў дах, прагнілі некаторыя дошкі ў вагоне.Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
vorhér
adv даўне́й, ране́й, за́гадзя
lánge ~ — задо́ўга (да чаго-н.)
~ géhen* — пайсці́ заўча́сна [зана́дта ра́на]
éinige Táge ~ — за не́калькі дзён (да чаго-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
да́ўні, ‑яя, ‑яе.
1. Які быў, існаваў, адбыўся даўно, задоўга да цяперашняга часу; старадаўні. Даўнія часы. Даўнія парадкі. □ Пра даўні паход Ермака Хлапцы заспявалі ў вагоне.Аўрамчык.// Які існуе даўно, з даўняй пары. Даўні звычай. □ Дацэнт і Валіна маці, як пасля дазнаўся Міхась, былі даўнія знаёмыя.Шахавец.Ужо некалькі гадоў .. [стары] не выходзіў з дому, прыкуты да месца даўняй хваробай.Самуйлёнак.
2.узнач.наз.да́ўняе, ‑яга, н. Час, падзеі, якія папярэднічалі сучаснаму; мінулае. Успомнілася ўсё даўняе, мінулае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
про́дак, ‑дка, м.
1. Асоба, якая з’яўляецца папярэднікам у сям’і, родзе, племені па бацькоўскай або мацярынскай лініі. Сярод продкаў Максіма Багдановіча было нямала таленавітых людзей.Майхровіч.Ці то жартам, ці то ўсур’ёз Дзед Хрушч расказаў, што яго продкам быў нейкі невядомы драгун.Колас.// Родапачынальнік якога‑н. віду або роду жывёл і раслін.
2.толькімн. (про́дкі, ‑аў). Людзі, якія жылі задоўга да цяперашняга часу. Пакінем спадчыну мы для патомкаў Інакшую ад той, Што ўзялі мы ад продкаў на абломках Гісторыі сваёй.Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)