зачапі́цца I сов., в разн. знач. зацепи́ться;
з. рука́мі за сук — зацепи́ться рука́ми за сук;
рука́ў ~пі́ўся за цвік — рука́в зацепи́лся за гвоздь
зачапі́цца II сов.
1. (за што) заде́ть; споткну́ться (обо что), запну́ться;
з. за крэ́сла — заде́ть за стул;
з. за паро́г — споткну́ться о поро́г;
2. (з кім) перен. связа́ться; затро́нуть (кого), заде́ть (кого)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дакрану́цца (да чаго) сов. дотро́нуться, притро́нуться (к чему), прикосну́ться (к чему), косну́ться (чего); соприкосну́ться (с чем); заде́ть (что)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Нададзе́ць ’надакучыць’ (ваўк., лід., Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл.), надодзёць ’надаесці, абрыднуць’ (ТС). Вытворнае ад дадзець ’тс’, што мае адпаведнікі ў іншых славянскіх мовах, на падставе якіх рэканструюецца прасл. *dodeti, прыставачны дзеяслоў ад *deti ’дзеяць, рабіць’, таксама ’гаварыць’; звяртае на сябе ўвагу аднолькавае развіццё семантыкі беларускага і паўднёваславянскіх слоў, параўн. балг. додея, макед. додее, серб.-харв. додщати ’надаесці, надакучыць, абрыднуць’, якая развілася на базе першаснага значэння ’дакрануцца, чапляцца’, параўн. тлумачэнне бел. дадзець ’задеть за живое’ (Нас.). Падрабязней гл. Цыхун, БЛ, 1974, 5, 48; ЕСУМ, 2, 102.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
крану́ць сов.
1. (дотронуться) тро́нуть, заде́ть, косну́ться (чего);
к. каго́-не́будзь за плячо́ — тро́нуть кого́-л. за плечо́; косну́ться чьего́-л. плеча́;
2. (с места) тро́нуть, дви́нуть;
3. перен. (вызвать глубокое чувство) тро́нуть;
яго́ апавяда́нне ~ну́ла нас — его́ расска́з тро́нул нас;
4. (попортить) тро́нуть;
маро́з ~ну́ў кве́ткі — моро́з тро́нул цветы́;
◊ па́льцам не к. — (каго) па́льцем не тро́нуть (кого);
к. за жыво́е — заде́ть за живо́е;
не к. валаска́ — не тро́нуть волоска́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тро́нутьI сов.
1. (прикоснуться) крану́ць;
2. прям., перен. (задеть) зачапі́ць;
3. (сдвинуться с места, отправиться в путь) ру́шыць; см. тро́гатьI;
4. (попортить) прост. крану́ць, папсава́ць; (о морозе — ещё) прымаро́зіць;
моро́з тро́нул дере́вья маро́з крану́ў (прымаро́зіў) дрэ́вы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абміну́ць сов.
1. (проехать, пройти стороной) минова́ть, обогну́ть;
а. вёску — минова́ть (обогну́ть) дере́вню;
2. (не задеть) минова́ть;
ку́ля мяне́ ~ну́ла — пу́ля меня́ минова́ла;
3. перен. (избавиться) избежа́ть, избе́гнуть, минова́ть;
злачы́нцу не а. ка́ры — престу́пнику не избежа́ть (избе́гнуть, минова́ть) наказа́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
закрану́ць сов.
1. прям., перен. затро́нуть, заде́ть;
аго́нь ~ну́ў ча́стку ле́су — ого́нь затро́нул часть ле́са;
з. чыю́-не́будзь сла́бую стру́нку — затро́нуть чью́-л. сла́бую стру́нку;
2. (што) перен. (обратить внимание в изложении) затро́нуть, косну́ться (чего);
з. пыта́нне — затро́нуть вопро́с, косну́ться вопро́са
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
учапі́цца сов.
1. ухвати́ться, уцепи́ться;
у. рука́мі за куст — ухвати́ться (уцепи́ться) рука́ми за куст;
2. (цепко схватиться за что-л.) вцепи́ться;
у. адзі́н аднаму́ ў валасы́ — вцепи́ться друг дру́гу в во́лосы;
3. зацепи́ться;
лёска ўчапі́лася — ле́ска зацепи́лась;
4. (о телеге и т.п.) заде́ть; застря́ть;
5. увяза́ться;
ён за мной ~пі́ўся — он за мной увяза́лся;
6. перен. ухвати́ться;
у. за ду́мку — ухвати́ться за мысль
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
живо́й
1. в разн. знач. жывы́;
живы́е цветы́ жывы́я кве́ткі;
живо́й вес жыва́я вага́;
живо́й язы́к жыва́я мо́ва;
2. (проворный, быстрый) жва́вы, руха́вы;
о́чень живо́й ребёнок ве́льмі жва́вае (руха́вае) дзіця́;
3. (деятельный) дзе́йны;
принима́ть живо́е уча́стие в рабо́те прыма́ць дзе́йны ўдзел у рабо́це;
4. (оживлённый) жва́вы, бо́йкі;
жива́я бесе́да жва́вая (бо́йкая) гу́тарка;
5. (выразительный) выра́зны, я́ркі;
живо́е изложе́ние я́ркі перака́з (вы́клад);
◊
жива́я вода́ фольк. жыва́я вада́;
ни жив ни мёртв ні жывы́ ні мёртвы;
на живу́ю ни́тку на жыву́ю ні́тку;
заде́ть за живо́е крану́ць за жыво́е;
ни одно́й живо́й души́ ні адно́й жыво́й душы́;
живо́го ме́ста нет жыво́га ме́сца няма́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
міну́ць сов.
1. (пройти, проехать мимо) минова́ть;
2. мину́ть, обогна́ть;
мы міну́лі аўто́бус на двана́ццатым кіламе́тры — мы ми́нули (обогна́ли) авто́бус на двена́дцатом киломе́тре;
3. (не задеть) минова́ть, мину́ть;
ку́ля на гэ́ты раз мяне́ міну́ла — пу́ля на э́тот раз меня́ минова́ла (ми́нула);
4. перен. избе́гнуть, избежа́ть;
злачы́нец не міне́ ка́ры — престу́пник не избе́гнет (не избежи́т) наказа́ния;
5. (исполниться) ми́нуть;
яму́ міну́ла два́ццаць год — ему́ ми́нуло два́дцать лет;
6. (о времени, состоянии) минова́ть, мину́ть, пройти́;
міну́ў год — минова́л (ми́нул, прошёл) год;
міну́ў кры́зіс — минова́л (прошёл) кри́зис;
◊ гэ́та не міне́ яго́ (яе́) рук — э́то не пройдёт ми́мо его́ (её) рук;
дзвюм смярця́м не быць, а адно́й не м. — посл. двум смертя́м не быва́ть, а одно́й не минова́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)