замру́жваць
‘жмурыць (вочы)’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
замру́жваю |
замру́жваем |
| 2-я ас. |
замру́жваеш |
замру́жваеце |
| 3-я ас. |
замру́жвае |
замру́жваюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
замру́жваў |
замру́жвалі |
| ж. |
замру́жвала |
| н. |
замру́жвала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
замру́жвай |
замру́жвайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
замру́жваючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
змру́жваць
‘жмурыць (вочы)’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
змру́жваю |
змру́жваем |
| 2-я ас. |
змру́жваеш |
змру́жваеце |
| 3-я ас. |
змру́жвае |
змру́жваюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
змру́жваў |
змру́жвалі |
| ж. |
змру́жвала |
| н. |
змру́жвала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
змру́жвай |
змру́жвайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
змру́жваючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Жму́ра ’той, хто жмурыць вочы; каты’ (Нас.). Рус. смал., пск. жму́ра ’той, хто жмурыць вочы; нелюдзень’. Аддзеяслоўны бязафіксны наз. ад жмурыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мру́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; незак., што.
Абл. Жмурыць (пра вочы). Лена разглядае бурштынавае віно ў вузкім келіху, летуценна мружыць шэрыя вочы. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мру́жыцца ’жмурыцца’ (лід., Сцяшк. Сл.; Нар. Гом.), мру́жыць ’жмурыць вочы’ (ТСБМ, Нар. Гом.). З польск. mrużyć, mrużyć się ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Апана́с, пана́с ’гульня ў жмуркі’, ’той, хто жмурыць’ (Нас.). Укр. панас ’тс’. Сучасная асацыяцыя з уласным імем, магчыма, другасная. Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стырно́, ‑а, н.
1. Руль. Камбайн папыхвае дымком, Здаецца — люльку курыць. Сядзіць Аўдуля за стырном, Пад сонцам вочы жмурыць. Калачынскі.
2. перан.; чаго або якое. Кніжн. Тое, пры дапамозе чаго кіруюць чым‑н. Наша партыя .. разбіла і скінула ўладу капітала ў Расіі і ўзяла дзяржаўнае стырно ў свае рукі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Прымару́жыць, прымору́жыць ’прыжмурыць’, прімору́жыцца ’прыжмурыцца’ (жытк., Нар. словатв.; ТС), прымору́жаный ’прыжмураны’ (кобр., Жыв. сл.). Да мору́жыць ’жмурыць’ (ТС), гл. *мару́глы. На поўнагалосныя формы, параўн. рус. моро́говатый ’падслепаваты’, магчыма, паўплывалі запазычаныя з польск. мружыць, мружыцца (гл.), укр. примру́жити, примру́живати ’прыжмурыць ’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прышчу́ра ’падслепаваты чалавек’ (Бяльк.). З рус. прищура ’пра чалавека, які мае звычку жмурыць вочы’ < прищуриться ’прыжмурыцца’, параўн. прывальваць ’прыжмурваць’ (ТС) пры скаліць зубы ’смяяцца’ (там жа), што, магчыма, сведчыць пра сувязь з шчэрыць (гл.), якую адмаўляе Фасмер (4, 511).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разапрэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.) Размякнуць, разбухнуць ад цяпла і вільгаці. Зерне разапрэла. □ [Барысаў] глядзеў з-пад рукі на лысыя курганы, на Сарочы лес. — Зямля разапрэла, дыміцца... Любата!.. Няхай.
2. Разм. Моцна спацець, распарыцца. Усе так разапрэлі, што пот цурком ліўся па тварах. Бядуля. [Люба] разапрэла ад пары з вядра, жмурыць вочы ад дыму. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)