дуб м.

1. (род. ду́ба) дуб;

стогадо́вы д. — столе́тний дуб;

2. (о древесине и собир.) (род. ду́бу) дуб;

3. (род. ду́ба) (лодка) дуб;

○ ко́ркавы д. — про́бковый дуб;

◊ даць ду́ба — прост. сыгра́ть в я́щик; отда́ть концы́; окочу́риться;

свіння́ пад ~бам — свинья́ под ду́бом;

д. ду́бам — болва́н болва́ном;

пле́сці з ду́ба ве́цце; пле́сці смаляно́га ду́ба — городи́ть околе́сицу

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шпо́каць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ае; незак. (разм.).

Падаючы, стукаючыся аб што-н., утвараць кароткі глухі гук.

Жалуды шпокалі з дуба на дол.

|| аднакр. шпо́кнуць, -не; -ні.

|| наз. шпо́канне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

разма́шысты, -ая, -ае.

1. Які вызначаецца шырокімі, свабоднымі ўзмахамі рук або ног.

Размашыстыя крокі.

2. Буйны, разгоністы (пра почырк).

3. Раскідзісты, з вялікім размахам (у 3 знач.).

Размашыстыя галіны дуба.

|| наз. разма́шыстасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дуб дуб, род. ду́ба и (о древесине и собир.) ду́бу м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ве́цце собир., ср., см. галлё;

◊ пле́сці з ду́ба в. — городи́ть околе́сицу

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

wykitować

зак. разм. даць дуба; здырдзіцца

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

wykorkować

незак. разм. памерці; даць дуба

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

даўгахво́сты, ‑ая, ‑ае.

З доўгім хвастом. Даўгахвостая вавёрка, відаць, нечым напалоханая, рыжай маланкай узлятае ўгору па карабатай кары дуба. Паслядовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

іміта́цыя ж., в разн. знач. имита́ция;

і. гу́каў — имита́ция зву́ков;

і. ду́бу — имита́ция ду́ба

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Жо́луд ’плод дуба’, жолудзі, жалу́дка ’картачная масць’ (Нас.). Рус. желудь ’плод дуба’, дыял. с.-урал. ’плод бульбы’, уст. ’картачная масць’, укр. жолудь ’плод дуба’, уст. ’картачная масць’ (Жэлях.), польск. żołądź ’плод дуба’, уст. ’картачная масць’, палаб. zelǫd, в.-луж. žoldz ’тс’, н.-луж. zołz̀, чэш. žalud, славац. žaluď, славен. želod ’тс’, серб.-харв. же̏луд ’плод дуба’, балг. желъд, ’тс’, макед. желадʼ ’плод дуба, картачная масць’. Ст.-слав. желждь. Ст.-рус. желудь ’каштаны, арэхі, жалуды’. Лац. glans, glandis, грэч. βαλανος, арм. kalin, ст.-прус. gile, літ. gile, лат. dzile ’жолуд’. І.‑е. *g​u̯el, g​ula‑ ’тс’ (Покарны, 1, 472–473). Брукнер (665) тлумачыў слав. ‑d‑ як паказчык зборнасці. Грэч. значэнне ’жолуд’ і ’падаль’ указвае на магчымасць сувязі з βαλλω ’кідаю’ і адпаведна тлумачыць семантычны бок паходжання. Іначай Махэк₂, 722: і -е. корань суадносіцца з g​u̯ere ’жэрці’ і трактуецца як ’ежа вяпрукоў’. Фасмер, 2, 45; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 283; БЕР, 1, 533–534; Скок, 3, 675; Фрэнкель, 151; Тапароў, E–H, 234–235. Назва картачнай масці (гл. яшчэ жлудзь) — калька ням. Eichel праз чэш. і далей рус. ці польск. (Чарнышоў, Избр. тр., 2, 448–452).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)