Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Дамату́р ’дамасед’ (Нас., Сл. паўн.-зах.). Як мяркуе Кюнэ (Poln., 51), гэта запазычанне з польск.domator ’дамасед’, якое, паводле Брукнера (93), ад польск.dom, але трансфармаванае паводле лац. слоў, на ‑tur.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дама...(гл. дома...).
Першая састаўная частка складаных слоў; ужываецца замест «дома...», калі націск у другой частцы падае на першы склад, напрыклад: дамарослы, дамасед, даматканы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
stay-at-home
[ˈsteɪət,hoʊm]1.
n.
дамасе́д -а m., дамасе́дка f.
2.
adj.
дамасе́дзкі
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
piecuch
м.
1. пястун;
2.дамасед; даматур
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
He is not the stay-at-home sort. Ён не з тых, хто любіць сядзець дома.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
По́куцянь ’дамасед’, ’спекулянт’ (Жыв. НС). Ад по- і кут (гл.) з суф. ‑янь/‑ень з экспрэсіяй непахвальнасці’ (Сцяцко, Афікс. наз. 241) пра чалавека, які сядзіць або хаваецца па кутах. Значэнне ’спекулянт’, магчыма, ад польск.pokątny ’патаемны; нелегальны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сяду́н, седуна, м.
Разм. Нерухавы, пасіўны, бяздзейны чалавек; дамасед. Жывуць там [у Назараўцы] шаўцы, краўцы, бондары ды цесляры — люд рамесны — сядзяць на месцы, іх за вуха з тае Назараўкі не выцягнеш. Таму і празвалі іх седунамі.Б. Стральцоў.А дзед кажа: — Я не сядун які-небудзь, каб дома ацірацца.Рылько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Нявы́валака ’слабахарактарны, вялы чалавек’ (Мядзв.), ’нязграбны, гультаяваты чалавек’ (Мат. Маг.), ’не надта разумны’ (полац., Нар. лекс.), ’маруда’ (ушац., Нар. сл.), ’абыякавы да ўсяго’ (Жд. 2); рус.невыволока ’нялоўкі, непаваротлівы, тоўсты чалавек; неахайны чалавек’. Да валачыцца, параўн. ілюстрацыю да слова: Валачэцца, вох, і нявывалака ш (Мат. Гом.), першаснае значэнне, відаць, у ’дамасед’ (Касп.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жы́хар. Рус.смал., пск., наўг., пецярб., алан., калін., арханг., вяцк.жи́харь, жи́хорь ’тс’ (і шэраг мясцовых семан. варыянтаў: ’гаспадар’, ’дамасед’, ’скупы’, ’свавольнік’, ’плясун’, ’злы дух’, ’птушка’, ’сялянская гаспадарка’, ’здаровая, буйная жывёла’). Фіксуецца з 1912 г. (Вярхоў, Назоўнікі на ‑ар (‑яр) у бел. мове, 1970, 35). Утворана з суф. ‑ар ад дзеяслоўнай асновы *жых‑. Рус.жи́ха́ть(ся) мае знач. ’качацца, качаць, гнуць’, у бел. адпаведны дзеяслоў не зафіксаваны. Паводле Мартынава–Міхневіча (Маладосць, 1969, 4, 136), суфікс ‑ха‑ ў дзеяслове жихати < жити ўказвае на інтэнсіўнасць дзеяння, як грымець — грамыхаць. Такое ўтварэнне не вельмі тыповае, таму не выключана і аналогія ці сувязь са знахар ад знаць (Фасмер, 2, 101) як табуістычнай назвай (параўн. рус.жихарь ’злы дух’). Параўн. і назвы асоб з арганічным ‑х‑: бляхар, кажухар.