цукрава́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ру́ецца; незак.
Гусцець, вылучаючы цукар; крышталізавацца ў цукар.
Мёд цукруецца.
Варэнне цукруецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гу́снуць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -не; гус, гу́сла; незак. (разм.).
Станавіцца больш густым (у 2 знач.), гусцець.
Варэнне гусне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гу́снуць, гусне; незак.
Разм. Тое, што і гусцець (у 2 знач.); згусаць. Цеста гусне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
густе́ть несов. гусце́ць; (о веществе — ещё) разг. гу́снуць, загуса́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Крэкта́ць 1 ’пра жаб’ (ДАБМ). Гл. крактаць. Параўн. Лаўчутэ, Балтизмы, 143.
◎ Крэкта́ць 2 ’гусцець’. Разглядаецца як балтызм. Параўн. літ. krekti ’тс’ (Грынавецкене і інш., LKK, 16, 180; Лаўчутэ, Балтизмы, 143).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кля́кнуць ’згінуць, страціцца’ (Сл. паўн.-зах.). Укр. клякнути ’замерзнуць, задубець, засохнуць’, рус. клякнуть ’тс’, клёкнуть ’змарнець’. Параўн. літ. klękli ’гусцець, замярзаць’. Фрэнкель (268) параўноўвае гэта літоўскае слова з рус. клёк (гл. клёкъ). Суадносіны ўсходнеславянскіх і літоўскіх форм няясныя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
krzepnąć
krzepn|ąć
незак.
1. застываць; гусцець;
krew w żyłach ~ie — кроў стыне ў жылах;
2. кніжн. мацнець
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Ту́мны ‘мутны, няясны, матавы, без бляску’ (ТС), ‘млявы, вялы’: ена ужэ тумная пасля работы (маз., ГЧ), ту́мно ‘змрочна, няясна, мутна, туманна, цьмяна’ (ТС, ПСл; жытк., Жыв. НС), ‘хмурна’, ‘млосна’ (ЛМТ). Відаць, звязана з цьмяны (гл.), параўн. укр. дыял. тмя́ний ‘зацемнены, матавы’; ‘сумны, нудны’, што да тма ‘цемра’ (ЕСУМ, 5, 691), ст.-бел. тьма, тма ‘тс’, якія, паводле Бузука (ЗІФВ УАН, 13–14, 278), могуць чаргавацца з коранем тум‑, параўн. укр. тума́ ‘хмуры, маўклівы чалавек’, а таксама рус. дыял. ту́мный ‘сумны, журботны’, польск. дыял. tumny ‘поўны, тлусты’ < і.-е. *tou̯m‑/*teu̯m‑, гл. роднаснае літ. tumà ‘мутнасць’, tumė́ti ‘мутнець’, лат. tumêt ‘гусцець’, ‘збірацца (пра дажджавыя аблокі)’, tumuļat ‘(пра неба) паволі пакрывацца хмарамі’ і інш., паводле Смачыньскага (694), узыходзяць да і.-е. *tu̯em‑ ‘набрыняць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
плотне́ть несов.
1. (становиться более плотным) шчыльне́ць;
2. (крепнуть) мацне́ць; (становиться массивным) таўсце́ць, рабі́цца больш дзябёлым, рабі́цца больш гру́бым; (густеть) рабі́цца больш ча́стым (больш густы́м), гусце́ць; (твердеть) цвярдзе́ць, рабі́цца больш тугі́м (цвёрдым);
3. (о человеке — полнеть) мажне́ць; рабі́цца больш дзябёлым; рабі́цца больш каржакава́тым; (толстеть) таўсце́ць; см. пло́тный.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)