Гарадская рэформа 1870 у Расіі 3/351; 4/147
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
Мінская вячэрняя гарадская партыйна-савецкая школа 8/286
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
ГАРАДСКА́Я РЭФО́РМА 1870—75,
рэформа гар. кіравання ў Рас. імперыі. Ажыццёўлена паводле Гарадавога палажэння ад 16.6.1870. Спачатку праводзілася ў гарадах рас. губерняў Еўрап. Расіі і Сібіры. На нац. ускраінах уводзілася з вял. асцярожнасцю. На тэр. Беларусі і ў Літве пачала дзейнічаць у крас. 1875, у Латвіі і Эстоніі — у сак. 1877, на польскія губерні, Фінляндыю і Сярэднюю Азію зусім не пашыралася. У Беларусі рэформай уводзіўся новы бессаслоўны орган гар. самакіравання — гарадская дума. Пры выбарах членаў (гласных) думы права голасу атрымлівалі гараджане з 25-гадовага ўзросту, якія валодалі пэўным маёмасным цэнзам і не мелі запазычанасці па гар. зборах. Выканаўчым органам гар. думы была гарадская ўправа. Сістэма выбараў гар. гласных забяспечвала большасць прадстаўнікам буйнога капіталу. Выбаршчыкі падзяляліся на 3 курыі, кожная з якіх выбірала ⅓ частку ўстаноўленай колькасці гласных. Большасць насельніцтва горада, якое не мела ўстаноўленага маёмаснага цэнзу (чорнарабочыя, рамеснікі, дробныя служачыя і г.д.), не дапускалася да выбараў. Органы гар. самакіравання залежалі ад царскай адміністрацыі і з’яўляліся дадатковымі органамі мясц. улад. Рэформа спрыяла ўмацаванню пазіцый буржуазіі ў дзяржаве, садзейнічала паляпшэнню гар. гаспадаркі. Аднак прыгонніцкія перажыткі не давалі магчымасці выкарыстаць рэформу ў поўнай меры.
А.М.Люты.
т. 5, с. 46
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
каналіза́цыя, -і, ж.
Сістэма труб, падземных каналаў для выдалення нечыстот.
Гарадская к.
|| прым. каналізацы́йны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
метрапалітэ́н, -а, мн. -ы, -аў, м.
Гарадская электрычная чыгунка, звычайна падземная.
|| прым. метрапалітэ́нны, -ая, -ае і метрапалітэ́наўскі, -ая, -ае (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гарадскі́
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
гарадскі́ |
гарадска́я |
гарадско́е |
гарадскі́я |
| Р. |
гарадско́га |
гарадско́й
гарадско́е |
гарадско́га |
гарадскі́х |
| Д. |
гарадско́му |
гарадско́й |
гарадско́му |
гарадскі́м |
| В. |
гарадскі́ (неадуш.)
гарадско́га (адуш.) |
гарадску́ю |
гарадско́е |
гарадскі́я (неадуш.)
гарадскі́х (адуш.) |
| Т. |
гарадскі́м |
гарадско́й
гарадско́ю |
гарадскі́м |
гарадскі́мі |
| М. |
гарадскі́м |
гарадско́й |
гарадскі́м |
гарадскі́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
town council [ˌtaʊnˈkaʊnsl] n. гарадска́я ра́да, муніцыпалітэ́т
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
townhouse [ˈtaʊnhaʊs] n. гарадска́я кватэ́ра; гарадскі́ дом
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
крэмль, крамля́, мн. крамлі́, крамлёў, м.
Унутраная гарадская крэпасць у старажытных рускіх гарадах.
Смаленскі к.
|| прым. крамлёўскі, -ая, -ае.
Крамлёўская сцяна.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цытадэ́ль, -і, мн. -і, -ей і -яў, ж.
1. Гарадская крэпасць.
2. перан., чаго. Цвярдыня, апора (высок.).
Ц. міру.
Брэсцкая ц.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)