ВІ́НДЭЛЬБАНД (Windelband) Вільгельм

(11.5.1848, г. Патсдам, Германія — 22.10.1915),

нямецкі філосаф, заснавальнік бадэнскай школы неакантыянства. Праф. у Цюрыху, Фрайбургу, Страсбуры, Гайдэльбергу. Даследаванні ў галіне гісторыі філасофіі, логікі, этыкі і тэорыі каштоўнасцей (аксіялогіі). Крытычна пераасэнсоўваў некаторыя філас. азначэнні І.Канта, асабліва «рэч у сабе». Філасофію лічыў «вучэннем пра агульназначныя каштоўнасці». На яго думку, філасофія не можа канчаткова вырашыць пытанне аб адносінах паміж законамі прыроды і каштоўнасцямі культуры, як не можа знайсці і агульны метад пазнання прыроды і гісторыі. Канчатковай мэтай гіст. прагрэсу лічыў самавызначэнне чалавецтва ў адпаведнасці этычным ідэалам, таму сац. праблемы зводзіў да этычных. Вышэй за этычныя каштоўнасці ставіў эстэтычныя як незалежныя ад чалавечай волі. Дуалізм каштоўнасці і рэчаіснасці Віндэльбанд тлумачыў як неабходную ўмову чалавечай дзейнасці.

Тв.:

Рус. пер. — История древней философии. СПб., 1893;

История новой философии... Т. 1—2. СПб., 1902—05;

Прелюдии. СПб., 1904;

О свободе воли. М., 1905;

Платон. 4 изд. СПб., 1909;

Философия в немецкой духовной жизни XIX столетия. М., 1910.

А.А.Лазаревич.

т. 4, с. 183

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

во́ля в разн. знач. во́ля, -лі ж.;

си́ла во́ли сі́ла во́лі;

во́ля наро́да — зако́н во́ля наро́да — зако́н;

после́дняя во́ля апо́шняя во́ля, апо́шняе жада́нне;

дать во́лю своему́ чу́вству даць во́лю сваі́м пачу́ццям;

ы́пустить) на во́люы́пусціць) на во́лю;

по до́брой во́ле па до́брай во́лі;

лю́ди до́брой во́ли лю́дзі до́брай во́лі;

дава́ть во́лю дава́ць во́лю;

дать во́лю рука́м даць во́лю рука́м;

на во́лю ро́ка на во́лю лёсу;

во́ля ва́ша во́ля ва́ша.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

воспита́ние

1. (действие) в разн. знач. выхава́нне, -ння ср.;

воспита́ние дете́й выхава́нне дзяце́й;

взять на воспита́ние ребёнка узя́ць на выхава́нне дзіця́;

воспита́ние во́ли выхава́нне во́лі;

2. (общее развитие, образование) выхава́нне, -ння ср.;

хоро́шее воспита́ние до́брае выхава́нне.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мало́ць несов., прям., перен. моло́ть;

м. жы́та — моло́ть рожь;

м. лухту́ — моло́ть вздор;

м. языко́м — моло́ть языко́м; чеса́ть языко́м;

мялі́, Апана́с, твой цяпе́р часпогов. мели́, Еме́ля, твоя́ неде́ля;

языко́м мялі́, а рука́м во́лі не дава́йпогов. языко́м мели́, а рука́м во́ли не дава́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

моло́ть несов.

1. мало́ць;

2. (пустословить, болтать) прост. мало́ць;

моло́ть вздор мало́ць лухту́; вярзці́ лухту́; пле́сці глу́пства;

моло́ть языко́м мало́ць (мянці́ць) языко́м;

мели́, Еме́ля, твоя́ неде́ля погов. мялі́, Апана́с, твой цяпе́р час;

языко́м мели́, а рука́м во́ли не дава́й погов. языко́м мялі́, а рука́м во́лі не дава́й.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

во́ля ж., в разн. знач. во́ля; (вольная жизнь — ещё) приво́лье ср.;

в. наро́да — зако́н — во́ля наро́да — зако́н;

у ва́шай во́лі — в ва́шей во́ле;

вы́йсці на во́лю — вы́йти на во́лю;

тут дзе́цям в. — тут де́тям приво́лье;

во́льнаму в. — во́льному во́ля;

в. ва́ша — во́ля ва́ша;

дава́ць во́лю — (каму) дава́ть во́лю (кому); потака́ть (кому);

даць во́лю рука́м — дать во́лю рука́м;

жале́зная в. — желе́зная во́ля;

лю́дзі до́брай во́лі — лю́ди до́брой во́ли;

на во́лю лёсу — на во́лю ро́ка; на произво́л судьбы́;

даць во́лю сляза́м — дать во́лю слеза́м;

даць во́лю сваі́м пачу́ццям — дать во́лю свои́м чу́вствам;

твая́ (яго́ і г.д.) до́брая в. — твоя́ (его́ и т.д.) до́брая во́ля;

па до́брай во́лі — по до́брой во́ле;

апо́шняя в. — после́дняя во́ля;

бо́жая в. (ла́ска) — а) во́ля бо́жья; б) ми́лость бо́жья;

браць во́лю — (над кім) брать во́лю (над кем);

во́льнаму в., шалёнаму по́лепосл. во́льному во́ля, а шально́му по́ле;

языко́м мялі́, а рука́м во́лі не дава́йпогов. языко́м мели́, а рука́м во́ли не дава́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

попа́сться

1. (встретиться, случиться) тра́піцца; папа́сціся;

по пути́ мне никто́ не попа́лся па даро́зе мне ніхто́ не тра́піўся (не папа́ўся);

2. (оказаться уличённым, пойманным или в каких-л. условиях против воли) папа́сціся;

вор, наконе́ц, попа́лся зло́дзей, нарэ́шце, папа́ўся;

попа́сться в плен папа́сціся ў пало́н;

попа́сться на у́дочку папа́сціся на ву́ду (на ву́дачку);

попа́сться на глаза́ тра́піцца на во́чы;

попа́сться по́д руку тра́піцца (тра́піць) пад руку́;

что попадётся што тра́піцца (пападзе́цца);

вот так попа́лся! вось дык папа́ўся (уско́чыў)!; (влопался) укляпа́ўся, уло́паўся!;

пе́рвый попа́вшийся пе́ршы сустрэ́чны.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

до́брый в разн. знач. до́бры;

до́брые глаза́ до́брыя во́чы;

до́брое де́ло до́брая спра́ва;

до́брые изве́стия до́брыя ве́сткі;

до́брый знако́мый до́бры знаёмы;

лю́ди до́брые уст., нар.-поэт. лю́дзі до́брыя;

оста́вить о себе́ до́брую па́мять разг. пакі́нуць аб сабе́ до́брую па́мяць;

до́брое у́тро до́брай ра́ніцы;

до́брый день до́бры дзень;

до́брой но́чи дабра́нач, до́брай но́чы;

бюро́ до́брых услу́г бюро́ до́брых паслу́г;

лю́ди до́брой во́ли лю́дзі до́брай во́лі;

будь добр будзь ла́ска́вы, зрабі́ ла́ску;

бу́дьте добры́ бу́дзьце ла́ска́вы, зрабі́це ла́ску;

чего́ до́брого чаго́ до́брага;

до́брый ге́ний до́бры ге́ній;

в до́брый час у до́бры час.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

свобо́да

1. в разн. знач. свабо́да, -ды ж.;

свобо́да во́ли свабо́да во́лі;

свобо́да сло́ва свабо́да сло́ва;

свобо́да печа́ти свабо́да дру́ку;

свобо́да собра́ний свабо́да схо́даў;

гражда́нские свобо́ды грамадзя́нскія свабо́ды;

полити́ческие свобо́ды паліты́чныя свабо́ды;

демократические свобо́ды дэмакраты́чныя свабо́ды;

предоста́вить кому́-л. по́лную свобо́ду де́йствовать даць каму́е́будзь по́ўную свабо́ду дзе́йнічаць;

свобо́да ли́чности свабо́да асо́бы;

соотноше́ние свобо́ды и необходи́мости филос. суадно́сіны свабо́ды і неабхо́днасці;

завоева́ть свобо́ду заваява́ць свабо́ду;

2. (воля) во́ля, -лі ж.;

вы́пустить птиц на свобо́ду вы́пусціць пту́шак на во́лю;

лиши́ть кого́-л. свобо́ды пазба́віць каго́е́будзь во́лі;

на свобо́де (в свободное время) у во́льны час (во́льным ча́сам, во́льнай часі́най).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лю́дзі ед. нет, в разн. знач. лю́ди;

малады́я л. — молоды́е лю́ди;

на (пры) людзя́х — на лю́дях;

ну і л.! — ну и лю́ди!;

вы́йсці (вы́біцца, прабі́цца) у л. — вы́йти (вы́биться, проби́ться) в лю́ди;

быва́ць у людзя́х (у кампа́ніі) — быва́ть в о́бществе;

людзе́й паба́чыць — люде́й повида́ть;

вы́весці ў л. — вы́вести в лю́ди;

л. до́брыя — честно́й наро́д; лю́ди до́брые;

ні сабе́, ні лю́дзям — ни себе́, ни лю́дям;

людзя́м у во́чы глядзе́ць — лю́дям в глаза́ смотре́ть;

л. до́брай во́лі — лю́ди до́брой во́ли;

на людзя́х і паме́рці не стра́шнапосл. на миру́ и смерть красна́;

свае́ л. — памярку́емсяпогов. сво́и лю́ди — сочтёмся;

паспе́х — людзя́м на смехпосл. поспеши́шь — люде́й насмеши́шь;

людзе́й слу́хай, а свой ро́зум майпосл. люде́й слу́шай, а свой ум име́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)