дзя́дзіна, ‑ы, ж.
Дзядзькава жонка. [Ліпачка] не любіла ні самога дзядзьку, ні дзядзіну, ні нават сваіх стрыечных братоў, асабліва Яся. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ватро́ўка ’ятроўка, жонкі родных братоў адна для адной’ (Бяльк.). Дыялектная форма да ятроўка (гл.), прасл. *jętry. Форма ватро́ўка, відавочна, узнікла з пратэтычным в‑ з *атро́ўка пасля ўтраты йотацыі (ятро́ўка → *атроўка).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзе́вяць, ‑і, ліч. кольк.
Лік і лічба 9. Дзевяць падзяліць на тры. // Колькасць, якая абазначаецца лічбай 9. Дзевяць рублёў. □ У той хаце жыве дзевяць родных братоў Ярмаліцкіх. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
dwaj
а.-м. два; двое;
dwaj bracia — двое братоў, два браты;
гл. dwa
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Ма́каўе 1 ’макаўкі, верхавіны дрэў’ (Бяльк.), ’ссечаныя вершаліны дрэў’ (Нас.) — Балтызм. Параўн. літ. makaũtė ’макушка’, ’мазгаўня’.
Ма́каўе 2, макавей ’свята братоў Макавеяў у дзень 14 жніўня’ (Др.-Падб., Растарг., Сл. ПЗБ), ма́каўе ’тс’ (Гарэц., Нас.). Ад назвы іудзейскага жрэчаскага роду Макаве́й.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мангальф’е́р
(фр. J. і E. Motgolfier = прозвішча французскіх братоў-вынаходцаў 18 ст.)
паветраны шар, напоўнены нагрэтым паветрам; зрабіў першы палёт у 1783 г.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
гасці́нны, ‑ая, ‑ае.
Які любіць прымаць і частаваць гасцей. Як родных братоў, як самых шчырых сяброў, сустракае гасцінны беларускі народ пасланцоў сонечнай Малдавіі, цудоўных песняроў нашай савецкай рэчаіснасці. «Звязда». // Прыветны, сардэчны. Гасцінны дом. Гасцінная сустрэча.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вятро́ўка ’ятроўка’ (Жд., 2), ветроўка (КТС). Утвораны ад ятроўка (гл.) у выніку далучэння пратэзы в‑ (аб тэрыторыі распаўсюджання пратэзы гл. ДАБМ, к. 47). Параўн. вячай/ячай, вікона/ікона і інш. Больш падрабязна аб такой з’яве гл. пад вячай. Гл. яшчэ ватроўка ’ятроўка, жонкі родных братоў адна для другой’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пакра́сці, ‑краду, ‑крадзеш, ‑крадзе; пр. пакраў, ‑крала, зак., каго-што.
Украсці ўсё, многае або ўсіх, многіх. — Выпусці маіх братоў, — кажа Іван. Навошта ты іх у астрозе трымаеш? [Кароль:] — Не выпушчу. Твае браты хацелі лепшых маіх коней пакрасці. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
першаро́дства, ‑а, н.
1. Уст. Старшынство па нараджэнню сярод братоў.
2. перан. Кніжн. Права старэйшага, першага, вядучага. Страціць права першародства. // Першааснова чаго‑н. Шатландзец пачынае цудоўна гаварыць па-беларуску, не страчваючы пры гэтым ні кроплі свайго шатландскага першародства. Зарыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)