бале́ць I несов.

1. боле́ть;

у яго́ балі́ць галава́ — у него́ боли́т голова́;

2. перен. (беспокоить) волнова́ть, трево́жить;

гэ́та яму́ не ве́льмі балі́цьэ́то его́ не о́чень трево́жит;

3. в знач. безл. сказ. боле́ть; бо́льно;

балі́ць пад лы́жачкай — боли́т под ло́жечкой;

баля́ць ву́шы — бо́льно уша́м;

балі́ць рука́ — бо́льно руке́;

душа́э́рца) балі́ць — душа́е́рдце) боли́т;

ні свярбі́ць ні балі́ць — ни хо́лодно ни жа́рко;

няха́й яго́ галава́ балі́ць — пусть он ду́мает; э́то его́ забо́та;

гавары́ць язы́к не балі́цьпосл. говори́ть язы́к не боли́т; язы́к без косте́й;

ад цяпло́сці не баля́ць ко́сціпосл. пар косте́й не ло́мит

бале́ць II несов., спорт., разг. (за каго, што) боле́ть (за кого, что);

б. за «Дына́ма»боле́ть за «Дина́мо»

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

щеми́ть несов.

1. (сжимать) шчамі́ць;

2. перен. сціска́ць;

э́та пе́сня щеми́т се́рдце гэ́та пе́сня сціска́е сэ́рца;

3. безл. шчыме́ць; (болеть) бале́ць; (ныть) ныць;

щеми́т грудь шчымі́ць у грудзя́х, гру́дзі ны́юць (баля́ць);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

припада́ть несов.

1. (приникать) прыпада́ць; (прижиматься) тулі́цца, прыту́львацца;

припада́ть к земле́ прыпада́ць да зямлі́;

припада́ть к груди́ прыпада́ць (тулі́цца, прыту́львацца) да грудзе́й;

припада́ть на коле́ни прыпада́ць на кале́ні;

2. разг. (прихрамывать) наку́льгваць, кульга́ць;

припада́ть на ле́вую но́гу наку́льгваць (кульга́ць) на ле́вую нагу́;

3. прост., уст. (болеть, недомогать) хварэ́ць; прыхво́рваць;

припада́ть к нога́м (к стопа́м) книжн., уст. кі́дацца ў но́гі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

страда́ть несов.

1. (от чего и без доп.) паку́таваць; (мучиться) му́чыцца;

страда́ть от бо́ли паку́таваць ад бо́лю;

он о́чень страда́л ён ве́льмі паку́таваў (му́чыўся);

страда́ть душо́ю паку́таваць (му́чыцца) душо́ю;

2. (за кого, за что) цярпе́ць (непрые́мнасці), паку́таваць; (переживать) перажыва́ць;

страда́ть за пра́вду цярпе́ць (непрые́мнасці) за пра́ўду;

страда́ть за больно́го дру́га паку́таваць (перажыва́ць) за хво́рага ся́бра;

3. (терпеть ущерб) не́сці стра́ты, цярпе́ць (стра́ты, уро́н, непрые́мнасці);

страда́ть от тесноты́ цярпе́ць (непрые́мнасці) ад цеснаты́;

4. (быть плохим) быць дрэ́нным; мець зага́ны (у чым), быць у заняпа́дзе; кульга́ць; (быть недостаточным) нехапа́ць (каму, чаго), бракава́ць (каму, чаго);

у него́ страда́ет па́мять у яго́ дрэ́нная па́мяць;

у него́ страда́ет орфогра́фия у яго́ дрэ́нная арфагра́фія, у яго́ зага́ны (ён ма́е зага́ны) у арфагра́фіі, у яго́ кульга́е арфагра́фія;

страда́ть ра́зными недоста́тками мець ро́зныя недахо́пы;

5. (болеть) хварэ́ць (на што, чым);

страда́ть головны́ми бо́лями у яго́ ча́ста балі́ць галава́;

6. (тосковать, томиться по ком-, чём-л.) сумава́ць (па кім, па чым, аб кім, аб чым).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

душа́ ж., в разн. знач. душа́;

глыбо́ка запа́сці ў душу́ — глубоко́ запа́сть в ду́шу;

шчо́драя д. — ще́драя душа́;

працава́ць з душо́й — рабо́тать с душо́й;

на ву́ліцы — ні душы́ — на у́лице — ни души́;

на душу́ насе́льніцтва — на ду́шу населе́ния;

ён быў душо́й калекты́ву — он был душо́й коллекти́ва;

д.-чалаве́к — душа́-челове́к;

д.-хло́пец — руба́ха-па́рень;

душо́й загаве́ць — отда́ть бо́гу ду́шу;

чу́е д. — чу́ет се́рдце;

д. мле́е — се́рдце замира́ет;

д. наро́схрыст — душа́ нараспа́шку;

ко́лькі д. хо́ча (жада́е) — ско́лько душе́ уго́дно;

усёй душо́й — всей душо́й;

прада́жная д. — прода́жная душа́;

чарні́льная д. — черни́льная душа́;

чо́ртава д. — чёртова душа́;

адзі́н душо́ю — один одинёшенек;

крыві́ць душо́ю — криви́ть душо́й;

адве́сці душу́ — отвести́ ду́шу;

цёпла на душы́ — тепло́ на душе́;

го́рка на душы́ — го́рько на душе́;

накіпе́ла на душы́ — накипе́ло на душе́;

д. не прыма́е — душа́ не принима́ет;

з душы́ ве́рне — с души́ воро́тит;

душо́й і це́лам — душо́й и те́лом;

загляну́ць у душу́ — загляну́ть в ду́шу;

ле́зці ў душу́ — лезть в ду́шу;

ад (з) глыбіні́ душы́ — от глубины́ души́;

да глыбіні́ душы́ — до глубины́ души́;

у глыбіні́ душы́ — в глубине́ души́;

ад усёй душы́ — от всей души́;

д. не на ме́сцы — душа́ не на ме́сте;

стая́ць над душо́й — стоя́ть над душо́й;

усі́мі фі́брамі душы́ — все́ми фи́брами души́;

жыць д. ў душу́ — жить душа́ в ду́шу;

адда́ць бо́гу душу́ — отда́ть бо́гу ду́шу;

д. ў пя́тках апыну́лася — душа́ ушла́ в пя́тки;

не мець капе́йкі пры душы́ (за душо́й) — не име́ть копе́йки за душо́й;

як бог на душу́ пало́жыць — как бог на́ душу поло́жит;

нічо́га за душо́й няма́ — ничего́ за душо́й нет;

браць грэх на душу́ — брать грех на́ душу;

бо́гу душо́ю не вінава́ты (не ві́нен) — как пе́ред бо́гом чист;

ко́лькі д. хо́ча (жада́е) — ско́лько душе́ уго́дно;

улажы́ць душу́ — (у што) вложи́ть ду́шу (во что);

д. не ляжы́ць (не го́рнецца) — (да каго, чаго) душа́ не лежи́т (к кому, чему);

жыць як д. жада́е — жить в своё удово́льствие;

для душы́ — для души́;

д. балі́ць — душа́ боли́т;

з адкры́тай душо́й — с откры́той душо́й;

за мі́лую душу́ — за ми́лую ду́шу;

зае́чая (зайчы́ная) д. — за́ячья душа́;

мёртвыя ду́шы — мёртвые ду́ши;

наплява́ць у душу́ — наплева́ть в ду́шу;

па душы́ — (каму) по душе́ (кому);

у душы́ — в душе́;

па душу́ — (чыю) по ду́шу чью;

з лёгкай душо́й — с лёгким се́рдцем;

з дараго́й душо́й — всей душо́й, с ра́достью, раду́шно; от всей души́;

адкры́ць душу́ — откры́ть ду́шу;

браць (узяць) за душу́э́рца) — брать (взять) за́ душу (се́рдце);

вы́няць душу́ — вы́нуть ду́шу;

вы́вернуць душу́ — вы́вернуть ду́шу;

вы́трасці душу́ — вы́трясти ду́шу;

хварэ́ць душо́йболе́ть душо́й;

(хоць) д. вон — (хоть) дух вон;

цягну́ць за душу́ — тяну́ть за́ душу;

запа́сці ў душу́ — запа́сть в ду́шу;

ле́гчы на душу́ — лечь на́ душу;

надрыва́ць душу́ — надрыва́ть ду́шу;

д. перавярну́лася — душа́ переверну́лась;

крык душы́ — крик души́;

вы́матаць (усю) душу́ — вы́мотать (всю) ду́шу;

трыма́цца як чорт за душу́ — держа́ться как чёрт за́ душу;

адпусці́ць душу́ на пакая́нне — отпусти́ть ду́шу на покая́ние;

ні адно́й жыво́й душы́ — ни одно́й живо́й души́;

д. гары́ць — душа́ гори́т;

душы́ не чуць — души́ не ча́ять;

прада́ць чо́рту душу́ — прода́ть чёрту ду́шу;

як ма́слам па душы́ — как ма́слом по душе́;

ледзь-ледзь д. трыма́еццае́ле-е́ле душа́ в те́ле;

чужа́я д. — цёмны леспосл. чужа́я душа́ — потёмки;

ра́да б д. ў рай, ды грахі́ не пуска́юць — рад бы в рай, да грехи́ не пуска́ют

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

на I предлог

1. с вин. в разн. знач. на; (при указании на целевое назначение чего-л. — ещё) для (чего);

палажы́ць на стол — положи́ть на стол;

насадзі́ць чарвяка́ на кручо́к — насади́ть червяка́ на крючо́к;

надзе́ць чахо́л на крэ́сла — наде́ть чехо́л на кре́сло;

звалі́ць віну́ на каго́е́будзь — свали́ть вину́ на кого́-л.;

запіса́ць кні́гу на бра́та — записа́ть кни́гу на бра́та;

вярну́ўся на фа́брыку — верну́лся на фа́брику;

пае́хаць на Нёман — пое́хать на Нёман;

прые́хаць на Пале́ссе — прие́хать на Поле́сье;

прыйшлі́ на кватэ́ру — пришли́ на кварти́ру;

ісці́ на святло́ — идти́ на свет;

даро́га на Магілёў — доро́га на Могилёв;

вы́йсці на даро́гу — вы́йти на доро́гу;

стаць на кале́ні — встать на коле́ни;

гля́нуць на ба́цьку — посмотре́ть на отца́;

не злу́йся на мяне́ — не серди́сь на меня́;

палява́нне на буйно́га зве́ра — охо́та на кру́пного зве́ря;

падо́бны на ба́цьку — похо́ж на отца́;

змяні́ць саху́ на плуг — смени́ть соху́ на плуг;

назна́чыць сустрэ́чу на нядзе́лю — назна́чить встре́чу на воскресе́нье;

адкла́сці на за́ўтра — отложи́ть на за́втра;

на гэ́ты раз — на э́тот раз;

но́ччу з субо́ты на нядзе́лю — в ночь с суббо́ты на воскресе́нье;

з дня на дзень — со дня на́ день;

пае́хаў на два дні — пое́хал на два дня;

скупы́ на сло́вы — скупо́й на слова́;

ма́йстар на вы́думкі — ма́стер на вы́думки;

непрыго́жы на вы́гляд — некраси́вый на вид;

асно́вы на зы́чны гук — осно́вы на согла́сный звук;

адда́ць дзі́ця на выхава́нне — отда́ть ребёнка на воспита́ние;

цэ́гла на будаўні́цтва — кирпи́ч на строи́тельство (для строи́тельства);

выпрабава́нне на трыва́ласць — испыта́ние на про́чность;

вучы́цца на до́ктара — учи́ться на врача́;

працава́ць на сям’ю́ — рабо́тать на семью́;

зрабі́ць на злосць — сде́лать на́зло́;

падня́ць на смех — подня́ть на́ смех;

пасла́ць тэлегра́му на Но́вы год — посла́ть телегра́мму на Но́вый год;

адзе́ты на гарадскі́ мане́р — одет на городско́й мане́р;

перакла́сці на белару́скую мо́ву — перевести́ на белору́сский язы́к;

здаць на «выда́тна» — сдать на «отли́чно»;

на све́жую галаву́ — на све́жую го́лову;

зашпілі́ць на ўсе гу́зікі — застегну́ть на все пу́говицы;

працягну́цца на дзяся́ткі кіламе́траў — протяну́ться на деся́тки киломе́тров;

па два тра́ктары на брыга́ду — по́ два тра́ктора на брига́ду;

дом на во́сем кватэ́р — дом на во́семь кварти́р;

пабі́ць на дро́бныя ча́сткі — разби́ть на ме́лкие ча́сти;

больш як на пяць ты́сяч рублёў — бо́лее пяти ты́сяч рубле́й;

се́сці на самалёт — сесть на самолёт;

вы́несці на маро́з — вы́нести на моро́з;

жыць на зарпла́ту — жить на зарпла́ту;

клі́каць на дапамо́гу — звать на по́мощь;

2. с вин. (при указании на отрезок времени) в;

два разы́ на ты́дзень — два ра́за в неде́лю;

3. с вин. (при обозначении сферы деятельности) в;

заступі́ць на паса́ду дырэ́ктара — вступи́ть в до́лжность дире́ктора;

4. с вин. пове́рх (чего);

надзе́ць на саро́чку — наде́ть пове́рх соро́чки;

5. с вин. (при обозначении сближения, столкновения, соприкосновения) о, об, о́бо;

спатыкну́цца на пень — споткну́ться о пень;

абапе́рціся няма́ на што — опере́ться не обо что;

6. разг., с вин. при словах хварэ́ць, хво́ры и т.п. переводится беспредложными конструкциями с твор. п.:

хварэ́ць на тыфболе́ть ти́фом;

хво́ры на грып — больно́й гри́ппом;

7. с предл. на; (при указании на количество частей, из которых состоит что-л. — ещё) о;

кні́га ляжы́ць на стале́ — кни́га лежи́т на столе́;

трыма́ць на рука́х — держа́ть на рука́х;

на пры́вязі — на при́вязи;

су́мка на рэ́мені — су́мка на ремне́;

на ім ляжы́ць уве́сь кло́пат — на нём лежа́т все забо́ты;

прамо́ва на схо́дзе — речь на собра́нии;

на тым бе́разе рэ́чкі — на том берегу́ реки́;

жыць на ву́ліцы Купа́лы — жить на у́лице Купа́лы;

гэ́та было́ на Пале́ссіэ́то бы́ло на Поле́сье;

ця́жка на сэ́рцы — тяжело́ на се́рдце;

быць на ўтрыма́нні — состоя́ть на иждиве́нии;

спагна́ць злосць на кім-не́будзь — сорва́ть зло на ко́м-л.;

на гэ́тым сход быў зако́нчаны — на э́том собра́ние бы́ло зако́нчено;

на за́хадзе со́нца — на зака́те со́лнца;

на світа́нні — на заре́;

стая́ць на кале́нях — стоя́ть на коле́нях;

на маі́х вача́х — на мои́х глаза́х;

на некато́рай адле́гласці — на не́котором расстоя́нии;

паліто́ на ва́це — пальто́ на ва́те;

хадзі́ць на лы́жах — ходи́ть на лы́жах;

вазі́ць на кані́ — вози́ть на ло́шади;

праве́рыць на пра́ктыцы — прове́рить на пра́ктике;

ігра́ць на гіта́ры — игра́ть на гита́ре;

сма́жыць на ма́сле — жа́рить на ма́сле;

ляка́рства на спі́рце — лека́рство на спирту́;

на белару́скай мо́ве — на белору́сском языке́;

калдо́біна на калдо́біне — уха́б на уха́бе;

стол на трох но́жках — стол на (о) трёх но́жках

на II частица на;

на, занясі́ бра́ту — на, отнеси́ бра́ту;

вось табе́ і на́! — вот тебе́ и на́!;

на́ табе́! — на́ тебе́!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)