нава́ла ж.

1. (нападение) наше́ствие ср.;

2. стихи́я; стихи́йное бе́дствие; беда́;

3. (множество кого-, чего-л.) скопле́ние

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пору́ха уст., обл.

1. (вред) шко́да, -ды ж.; (убыток) стра́та, -ты ж.;

2. (беда, неприятность) бяда́, -ды́ ж., непрые́мнасць, -ці ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ingenium mala saepe movent

Часта бяда прыбаўляе розуму.

Часто беда прибавляет ума.

бел. Бяда хоць мучыць, ды жыць вучыць. Бяда дакучыць, тады чалавека розуму навучыць. Бяда ды мука ‒ тая ж навука.

рус. Беда/нужда ум родит. Беда вымучит, беда и выучит. Придёт беда ‒ купишь ума. Нужда научит кузнеца сапоги точать. Беда да му́ка ‒ та же наука.

фр. La nécessité est la mère de l’invention (Нужда ‒ мать изобретательности).

англ. Adversity makes the man wise, not rich (Беда делает человека мудрым, а не богатым).

нем. Not lehrt den Bären tanzen und den Affen geigen (Нужда делает из медведя танцора, а из обезьяны скрипача). Not macht erfinderisch (Нужда делает человека изобретательным).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

вели́кий в разн. знач. вялі́кі;

◊

от ма́ла до вели́ка ад мало́га да вялі́кага;

вели́кое мно́жество мно́га-мно́га;

беда́ не велика́ невялі́кая бяда́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ні́тачка ж. ни́точка;

◊ хадзі́ць па ~чцы — ходи́ть по ни́точке;

бяда́ па бядзе́ як па ~чцы ідзе́ — посл. пришла́ беда́ — отворя́й ворота́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ту́нна ‘дарэмна, дарма, марна’ (Нас., Гарэц. 1.), ‘бясплатна’, ‘без пакарання’: гэта табе тунна ня пройдзець; ту́нны ‘марны, дарэмны’, ‘бескарысны (пра працу)’ (Нас.), ст.-бел. туне ‘дарма, марна’ (ГСБМ). Укр. ту́нний, ту́ній ‘танны, даступны’, рус. ту́но ‘дарма, дарэмна, упустую’, ту́нный ‘дармавы’, ‘марны’, рус. і стараж.-рус. туне ‘дарэмна’, польск. усх. tuni, сілез. tůńi, каш. tóni, tóńi ‘танны’, н.-, в.-луж. tuni, славац. tuni, tuný, славен. tônj ‘тс’, zastóņj ‘дарэмна’, ст.-харв. ostunj, stunj, stunje ‘задарма, бясплатна, дарма’, балг. ту́на ў выразе: ту́ня беда ‘вялікая бяда’, ‘беспадстаўнае абвінавачанне’, макед. туне беда ‘тс’, ст.-слав. туне ‘дарэмна, бясплатна’. Прасл. *tuńь ‘дарэмны’ (Борысь, 626) ці *tunь‑jь ‘танны, даступны, дарэмны, бясплатны’ (ЕСУМ, 5, 676) узыходзіць да і.-е. *teu̯n‑. З іншым вакалізмам кораня на польскай моўнай тэрыторыі (другасная назалізацыя) прасл. *tanьjь, *tonьjь > та́нны (гл.). У якасці роднасных падаюцца: лат. taúņa ‘гультай’, taūņât ‘бадзяцца, хадзіць без справы, не брацца за работу’, ст.-в.-ням. dunni, ст.-н.-ням. thunni, ст.-ісл. þunnr ‘тонкі’. Развіццё індаеўрапейскай семантыкі ішло ад ‘тонкі, доўгі, выцягнуты’ > ‘невялікай вартасці’ > ‘танны’ (Шустар-Шэўц, 1558; (гл. таксама: Этимология–1967, 74; Зб. Бернштэйну, 474–480), чаму пярэчаць Фасмер, 4, 121; Сной у Бязлай, 4, 393. Адсутнічае пераканальная этымалогія (ESJSt, 17, 998).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Fortuna unde aliquid fregit, cassum penitus est

Калі лёс што-небудзь ламае, то знішчае дашчэнту.

Когда судьба что-либо ломает, то уничтожает дотла.

бел. Бяда за бядою, як рыба за вадою. Адна бяда не ходзіць, адно ліха не бывае. Бяда ідзе і другую за руку вядзе. Бяда на бядзе едзе і бядою паганяе. Бяда не ходзіць адна, а двой­камі. Бяда па бядзе як па нітачцы ідзе. Гора з бядою ў абдымку ходзяць. Едзе скора ‒ услед гора, едзе ціха ‒ услед ліха. Ліха адно не бывае ‒ бяду за руку трымае. Ліха ідзе і бяду за сабою вядзе.

рус. Пришла беда ‒ открывай ворота. Беда беду родит. Одна беда идёт, другую ведёт. Беда никогда не приходит одна. Всякая беда до семи бед рождает.

фр. L’abîme appelle l’abîme (Бездна бездну призывает).

англ. It never rains, it always pours (Дождь не капает, а всегда льёт).

нем. Ein Unglück kommt selten allein (Беда редко приходит одна).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Calamitate doctus sum

Навучаны горам.

Научен горем.

бел. Бяда хоць мучыць, ды жыць вучыць. Калі нацерпішся гора ‒ даведаешся, як жыць.

рус. Беда не страшит, а путь кажет. Беда вымучит, беда и научит.

фр. Être payé pour le savoir (Платить за собственный опыт).

англ. All wisdom you fain you will pay for in gain (За приобретаемую мудрость приходится дорого платить).

нем. Unglück zehrt, Unglück lehrt (Горе подтачивает, горе учит).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Citius venit malum quam revertitur

Бяда хутчэй прыходзіць, чым адыходзіць.

Беда быстрее приходит, чем уходит.

бел. Не так скора ліха вылезе, як улезе.

рус. Несчастье приходит верхом, а уходит пешком. Беда приходит пудами, а уходит золотниками. Счастье на костылях, а несчастье на крыльях. Заведутся злыдни на три дни, а не выживешь до веку. То не беда, коли на двор взошла, а то беда, как со двора-то нейдёт.

фр. Les maladies viennent à cheval et s’enretournent à pied (Болезни приходят верхом, a уходят пешком).

англ. Argues come on horseback, but go away on foot (Ссоры приходят верхом, а уходят пешком).

нем. Das Unglück schreitet schnell (Горе приходит быстро). Das Unglück kommt über Nacht (Несчастье приходит за ночь).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

невялі́кі в разн. знач. небольшо́й; невели́кий;

н. пако́й — небольша́я ко́мната;

н. ве́цер — небольшо́й ве́тер;

◊ ~кае шча́сце! — невелико́ сча́стье!;

~кая бяда́ — невелика́ беда́;

~кая ра́дасць — ма́ло ра́дости

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)